دانلود پروژه

 پروژه دانشجویی مقاله تربیت بدنی در pdf دارای 60 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله تربیت بدنی در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله تربیت بدنی در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله تربیت بدنی در pdf :

تربیت بدنی

مقدمه
تربیت بدنی یک پدیده انسانی است و ابزاری موثر برای پرورش جسم و ارتقاء فرهنگی، تربیت و اخلاق است و می تواند زمینه ساز هویت ملی باشند. پس به این خاطر جایگاه تربیت بدنی و ورزش در بند سوم از اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلای ایران مطرح گردیده است. که طبق این، اصل دولت را به فراهم آوردن موقعیتی که همه افراد و در تمامی سطوح بتوانند از تربیت بدنی رایگان برخوردار باشند، موظف نموده است. باید توجه کرد که جامعه، زمانی قادر نخواهد بود راه ترقی را طی کند و به پیشرفت و سربلندی برسد که متشکل از افرادی سالم، فعال و کارآمد باشد. برای اینکه کلیه افراد جامعه بتوانند بدنی سال داشته باشد. و با افزایش سن دچار فقر حرکتی و کم حرکتی و از کار افتادگی نشوند. نیاز است تا در مراحل مختلف زندگی به طور موثر و مطلوب از آمادگی جسمانی در حد اولیه برخوردار باشند.

در بینش اسلامی تربیت و تقویت بدن و آمادگی همه جانبه ی آن مورد توجه است و به مومنان قوی از برنامه زندگی و بخشی از مراحل آموزشی و پرورشی هر فرد مورد توجه قرار گیرد.( صفری شالی،1380) با توجه به اینکه حدود نیمی از جمعیت کشورمان را زنان تشکیل می دهند ، و به اذعان همه روانشناسان اجتماعی و کارشناسان فن، جامعه ی سالم

برپایه خانواده ی سالم برپایه خانواده ی سالم بنا نهاده می شود و رکن اصلی خانواده را نیز زنان و مادر خانواده می سازد و با توجه به گسترش روز افزون اختلالات روانی در سطح جامعه بخصوص در میان بانوان که از طرفی مادران این سرزمین به شمار می روند. و ممکن است به علت احساس مسئولیت بیشتر، نسبت به افراد خانواده، استرس های خاص شغلی و مسائل دیگر تحت فشارهای روانی زیادی قرار گرفته و در معرض آسیب های روحی و جسمی قرار گیرند. از طرفی دیگر، نگرش ویژه خانواده به ورزشی زنان و داشتن عقاید خرافاتی، نظیر عواقب سوء فعالیتهای ورزشی، در اثر جهش و پرش، تغییر اندام و کاهش ظرافت آنان این قشر را خانواده و جامعه را نسبت به پرداختن به فعالیتهای ورزشی متاثر می سازد و اثر گذاری قوی بر کند بودن روند رشد فعالیت های ورزشی دختران و زنان در خانواده را به دنبال دارد.

از طرفی دیگر، بیماریها و عوارض حاصل از آن موانع موثر بر عدم مشارکت زنان در فعالیت های ورزشی محسوب می گردد، چرا که زنان از ساختار فیزیکی ظریف تری برخوردار بوده و احتمال مخاطرات بیشتری را در مقابله با بی تحرکی و کم کاری دارند. کمترین احتمال خطر پوکی استخوان به عنوان یک عارضه شایع در زنان است. که سبب کاهش استخوان سازی و کمتر به فعالیت وا داشتن بدنشان می شود. در نتیجه پس انداز استخوانی کمتر سبب آمادگی آنان برای شکنندگی بیشتر استخوان ها در سنین ماینسالی و بزرگسالی می گردد.

از جهتی دیگر مقاطع خاص فیزیولوژیکی در وند طول عمر زنان، برای مثال دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی به عنوان مشکلات کوتاه و درا مدت، مانع از شرکت مستمر زنان در فعالیت های ورزشی می گردد. کمبود اماکن ورزشی و در دسترس نبودن آن در سطوح مختلف اجتماعی به عنوان معضل جدی در امر پرداختن به فعالیت های ورزشی برای قشر زنان مطرح است. اگر موسسات و دستگاههای دولتی امکانات ورزشی لازم برای بانوان فراهم نکند تا بتوانند از سلامتی کامل برخوردار باشند، ضعف در سلامتی آنان بر روی بسیاری از مسائل تاثیر گجذار خواهد بود به طور مثال نمی توانند فرزند سالم و قوی سالم و قوی داشته باشند.

با توجه به مشکلات و معضلاتی که به آنها اشاره شد برنامه ریزی و مدیریت فعالیت های ورزشی بانوان معلم از دیدگاه های مختلف باید از ظرافت و روش ویژه ای برخوردار باشد که در این زمینه تحقیقاتی را به طور بنیادی می طلبد. چرا که پرداختن موشکافانه به مشکلات و موانع ورزشی بانوان معلم می تواند در برنامه ریزی و توجه بیشتر به نیازهای آنان موثر باشد. برای تغییر ساختار برنامه ها به منظور کاستن از نابرابری ها و محو موانع و گسترش تسهیل شرکت تمام افراد بدون توجه به

جنسیت وجود سیستم مدیریتی قوی و متعهد ضروری است بنابراین پژوهش انجام شده قدم دیگری است که برداشته شده تا نقاط قوت و ضعف ورزش بانوان معلم را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد و انتظار می رود عوامل باز دارنده ای که در جامعه زنان بخشی از کشور برای پرداختن به فعالیتهای جسمانی و ورزش وجود دارد را شناسایی کند و از این طریق اطلاعاتی را در اختیار مسئولین امر قرار دهد تا بتوانند به نحو مطلوب تر موجبات رشد و شکوفائی روانی و ورزشی را در این بخش از جامعه فراهم آورند.

مبانی نظری تحقیق
تاثیرات ورزش بر آمادگی جسمانی
آمادگی جسمانی به عنوان توانائی زیستن تاب آوردن – و تحمل در برابر فشارهای روانی و ادامه کارها در شرایط سخت تعریف شده است. شرایطی که یک فرد غیر آماده را می تواند وادار به تسلیم کند و او را به زانو درآورد آمادگی جسمانی نقطه مقابل خستگی ناشی از تلاشهای روزانه، خستگی ناشی از نبود انرژی لازم برای آغاز با رغبت فعالیتهای زندگی و خستگی ناشی از واماندگی موارد غیر منتظره زندگی می باشد، در عین حال تلاش بدنی زیادی را می طلبد.
مدارک علمی درباره خواص سلامت بخش فعالیت بدنی روز به روز بیشتر می شود، به طور کلی بسیاری از مسائل و مشکلات تندرستی که مردم با آن مواجه اند به شیوه زندگی آنها وابسته است تاثیر قابل توجه شیوه زیستی بر تندرستی و سلامت امر شناخته شده است تمرین منظم و مناسب موجب حفظ آمادگی و نیل به تدرستی و عامل پیشگیری از انواع بیماری های جسمی و روانی است و در بسیاری از موارد روش درمانی خوبی برای بیماریهای فرسایشی است بنابراین آمیختن ورزش با زندگی تاثیر خوبی بر سلامت جسمی و ذهنی خواهد داشت تمرین و منظم به حفظ ترکیب مطلوب بدنی کمک خواهد کرد.
تمرین منظم با مصرف کالری های اضافی و پیش گیری از افزایش نامطلوب وزن به حفظ وزن مناسب کمک می کند و این باعث کاهش درصد بیماری ها می شود چون بسیاری از بیماریها در مقوله بیماریهای فقر حرکتی طبقه بندی می شوند بیماری فقر حرکتی نه از عفونت بلکه در اثر فعالیت جسمانی کم و ناکافی احتمال زیاددر سایر الگوهای رفتاری سلامت بخش و مثبت نیز درگیر خواهند بود.(خداداد1368) اهمیت فعالیت بدنی به عنوان بخش مکمل یک زندگی سالم کاملا روشن است. به علاوه شواهد علمی از فواید سلامت بخش تمرین و ورزش در حال افزایش است. بررسی ها نشان می دهند که فعالیت بدنی با تکرار، شدت، مدت مناسب و بر اساس برنامه های منظم، مزایای زیادی دارد.

حفظ سطح مناسبی از عناصر آمادگی جسمانی مرتبط با تندرستی مانند استقامت قلب و عروق، قدرت استخوان ف چاقی عضلانی، ترکیب بدنی و انعطاف پیذیری، در کاهش خطر امراض قلبی ، فشار خون، دیابت ، پوکی استخوان، چاقی و ناراحتی های روانی ( افسردگی) موثر است. کاهش میزان موارد حمله ی قلبی و حفظ عملکرد در پیری از مزایای تمرینات مظنم است. به علاوه افرادی دارای فعالیت جسمانی نسبت به افراد غیر فعال عمر بیشتری دارند. بنابراین آمادگی جسمانی عبارت است از توانایی زیستن به عنوان موجودی متعادل و کامل، تمرین منظم و مناسب موجب حفظ آمادگی و نیل به تندرستی و

عامل پیشگیری است، بنابر این آمیختن تمرین با زند گی تاثیر خوبی بر تندرستی جسمی و ذهنی خواهد داشت. بهبود آمادگی قلب و عروق یکی از مزایای تمرین است. مزایای نسبت داده شده به آمادگی قلبی و عروقی عبارتند از: بهبود کارایی قلب و عروق، تقویت عضله ی قلب، پایین آمدن ضربان قلب، تقلیل فشار خون، افزایش ظرفیت حمل اکسیژن در خون، بهبود گردش خون مرکزی و محیطی، مقاومت در مقابل تصلب شرایین، حکفظ سطح کلسترول خون در سطح مطلوب، تقلیلL.D.L

، افزایش H.D.L ، تقلیل خطر حمله قلبی و افزایش شانس زنده ماندن پس از حمله قلبی، همچنین ورزش به حفظ ترکیب مطلوب بدنی کمک می کند ف مقدار زیاد و مفوط چربی بدنی برای سلامت زیان آور است. اضافه وزن طول عمر را کم می کند. افزایش کلسترول خون ، دیابت ، فشار خون، بیماریهای کیسه صفراء، امراض قلب و عروق، پوکی استخوان و آرتروز استخوانی مفاصل تحمل کننده ی وزن بدن، با اضافه مرتبط است. تمرین منظم با مصرف کالری های اضافی و پیشگیری از

افزایش وزن نامطلوب به حفظ وزن مناسب کمک می کند و از این طریق خطر بیماریها کاسته می شود. و قدرت عضلانی و استقامت عضلانی و انعطاف پذیری از دیگر اجزای بسیار مهم آمادگی جسمانی می باشند. میلیون ها نفر از ناراحتی کمر رنج می برند و بسیاری از این ناراحتی ها به ضعف عضلانی و فقدان توازن و تعادل ناشی از فقر حرکتی و یا فعالیت های نامناسب نسبت داده می شود. کسب و حفظ مقدار مناسبی از این عناصر از خطر ابتلا به ناراحتی های کمر می کاهد. تمرین جسمانی منظم و مناسب، افراد را برای کار و فعالیت توانا می سازد، آمادگی جسمانی به طور کلی اجرای حرکتی عمومی را نیز بهبود می بخشد. فعالیتهای بدنی با زندگی روزمره در ارتباط است و افراد دارای آمادگی جسمانی، مهارت های ورزشی را بهتر ارائه می دهند. افراد آماده پس از کار و تمرین شدید خیلی سریع تر از افراد فاقد آمادگی به حالت اولیه برگشت می کنند.( آزاد، 1375).

اثرات اجتماعی ورزش
جامعه شناسی، مطالعه مردم گروه ها و اشخاص و فعالیت های انسان را تحت عنوان رفتار اجتماعی گروه ها و آداب و رسوم و نظم اجتماعی مورد توجه قرار می دهد و جامعه شناس تاثیر نهادهای اجتماعی بر فرد، رفتار اجتماعی و ارتباطات انسان در گروه و یا در یک نهاد و چگونگی تاثیر نهادها بر انسان و ارتباطات درونی و متقابل نهادهای اجتماعی چون ورزش، تربیت، مذهب و حکومت را مورد توجه قرار می دهد. گسترش ورزش به عنوان بعد مهمی از روند زندگی و تاثیر ورزش بر رفتار انسان در نهادهای اجتماعی تشکیل دهنده جامعه و زمینه های فرهنگی جامعه سبب شده تا مربیان تربیت بدنی و جامعه شناسان به این مقوله توجه بیشتری نشان دهند.
جامعه شناسان ورزشی از طرح ها و تدابیر اجتماعی، تجارب پیشین اجتماعی و وضعیت اجتماعی فعالیتهای ورزشی بر رفتار افراد و گروه در ورزش را مدنظر دارند، در این زمینه جویای پاسخ به سئوالات بیشماری هستند از جمله آیا ورزش فرد را در زندگی اماده می کند؟ آیا ورزش زنان را در پذیرفته شدن یک جامعه مهم به نظر می رسد.
امروزه از ورزش به عنوان یکی از مهمترین ، جذاب ترین، و موثرترین ابزارها در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی دنیا یاد می شود. فعالیت های حرکتی و ورزشی از عوامل مهم تاثیر گذار در زندگی فردی و اجتماعی هر فردی می باشد. سلامت جسمانی و روانی و نشاط و شادابی که یک فرد از طریق شرکت در فعالیتهای حرکتی و ورزش کسب می نماید، می تواند به عنوان یک شهروند پویا و فعال و سالم وظایف و مسئولیت های اجتماعی خود را انجام داده و در ساختن جامعه سالم مشارکت فعال داشته و به عنوان یک الگوی مثبت در جامعه ظاهر شود.(خلجی،1379)
تاثیرات فیزیولوژیکی ورزش

به طور کلی ورزش و تحرک بر رشد عمومی بدن تاثیر می گذارد، در سنین بالا ورزش برای جلوگیری از پوکی استخوان، اضافه وزن و ناراحتی های قلبی- عروقی همچنین برای غنی سازی اوقات بیکاری و جلوگیری از افسردگی و روان پریشی توصیه می شود.( رستمی،138)

ورزش علاوه بر پیشگیری از بیماری شریان کرونری و فشار خون برای درمان آن نیز موثر است. تمرین ورزشی، کارایی قلب را بهبود می بخشد و به همراه دیگر راههای درمانی مانند استفاده از دارو، تغییرات رژیم غذایی و ترک سیگار می توان از تثلب شرایین جلوگیری کند یا روند ان را معکوس نماید( حجتی و رحمانی نیا، 1381)
اتحادیه قلب آمریکا(1999) اعلام کرد که ارتباط مستقیمی بین کم تحرکی و انواع بیماری ها وجود دارد نداشتن تحرک بدنی، عاملی خطر ساز در ایجاد بیماری های قلبی است( یوسفی،1381).

در مجله علم، ورزش و سلامتی فواید ورزش به شرح زیر می باشد:
1) بهبود کار قلب و عروق: حرکات ورزشی مناسب و مستمر در کاهش احتمال سکته در اشخاصی که خانواده سابقه بیماری های قلبی- عروقی دارند، بسیار موثر است.
2) کنترل وزن: بهترین روش جهت کنترل وزن بدن ترکیب یک برنامه، منظم و منسجم ورزشی به همراه رژیم غذایی متناسب می باشد.
3) پرورش عضلات بدن
4) بهبود انعطاف پذیری بدن

5) افزایش جریان خون و انتقال اکسیژن به بافت ها
6) کاهش عوارض و احتمال مرگ و میر ناشی از نارسائی های قلبی
7) تنظیم فشار خون
8) بهبود شرایط در دوران حاملگی
9) کاهش خطرات حملات قلبی و به ویژه در زنان بعد از دروان حاملگی
10) بهبود حالت روحی و از بین بردن افسردگی( احمد مجد،1382).
تحقیقات نشان می دهد که در افراد با سطح آمادگی بدنی بالا میزان شیوع بیماریهای عرقی قلبی کمتر بوده و با کاهش میزان آمادگی بدن خطر آترواسکلروز افزایش داشته و از طرفی فعالیت بدنی می تواند از عوامل بازدارنده انجام ورزش در افرادی باشد که دچار بیماری های قلبی عروقی پروفسور هستند. بایارد استاد بهداشت استانفورد در مورد تاثیرات ورزش چنین بیان می کند: حرکات و فعالیتهای بدنی در پیشگیری از عوارض بیماری های و اعمال جراحی نقش اساسی داشته و به طوری که میزان بستری شدن افراد در بیمارستان 20 الی50 درصد خواهد کاست. همچنین ویدوبیکر می گوید: 50 درصد از علل مربوط به ضعیف شدن و از دست دادن نیروی حیاتی در سنین 30 الی70 سال به علت عدم تحرک بدنی بودن به طوری که این افراد چنانچه به ورزش بپردازند بین10 تا25 سال به عمر خود خواهند افزود و در این میان تاثیر ورزش در بین افرادی که به علت تحرک دچار ناراحتی ها و بیماری های گشته اند به مراتب بیش از سایرین است.(صفانیا،1379)
همچنین دیوو (2002) در تحقیق خود نشان می دهد، کودکانی که فعال هستند و در سطح بدنی مناسبی قرار دارند عوامل خطرزایی قلبی و عروقی کمتری نسبت به بچه های غیر فعال دارند. عوامل خطر زا همراه با بیماری قلبی کرونری از طریق فعالیت بدنی منظم در بزرگسالان و کودکان کاهش می یابد. و همین طور که به طور فیزیکی فعال هستند فشار خون پایین تری دارند.
کیرک و همکاران (1998) تا سالها سه عامل مهم بیماریهای قلبی را فشار خون بالا،کلسترول خون بالا، و سیگار کشیدن می دانستند. اما در سال 1992 شیوه زندگی پشت میز نشینی و بی تحرکی هم به عنوان عامل چهارم ذکر شد.

تاثیرات فیزیولوژیکی ورزش بانوان
تحقیقات و مشاهدات علمی بیانگر این است که دختران در آمادگی های جسمانی، وضعیت قامت و ;. از سطح نامطلوبی برخوردار هستند. و با توجه به حفظ ارزش های اسلامی و ملاحظات فرهنگی محدودیت حرکتی مضاعفی نسبت به پسران دارند.کارشناسان معتقدند: فقدان فعالیت بدنی و ورزشی موجب رشد نیافتن و تضعیف کشش کلیه عضلات ناحیه شکم می شود که خود عامل اصلی در دردهای پشت به دنبال بارداری است بر اساس تحقیقات برخی ناهنجاری ها و ضعف های عضلانی در دختران رقم بالایی را به خود اختصاص داده و به طوری که افتادگی شانه 25/56 درصد، انحنای کمر 5/37 درصد انحراف جانبی سر 25/31 درصد است( یوسفی،1377)

بارداری و ورزش
رسولی(1376) در فصلنامه طب ورزش در دوران بارداری را به شرح زیر اعلام می دارد:
1- باقی ماندن وضعیت آمادگی جسمانی در هنگام حاملگی
2- ممانعت از افزایش وزن زیاد
3- کاهش دردهای کمری واریس پا
4- خواب بهتر
5- اعتقاد به نفس بالاتر
6- احتمالا زایمان بهتر و راحت تر

همچنین ورزش سبک دوران بارداری موجب کاهش قابل توجه درد کمر پس از زایمان و بهبود عملکرد مفاصل ران شده و هیچ تاثیر منفی بر رشد جنین ندارد.(محمدی،1381)

اثرات ورزشی در سنین قبل از بارداری در دختران جوان، با توضیح اثرات ورزش در ایجاد سلامتی جسمی و روحی آنان و ایجاد عضلات قوی و توانایی جسمی بالا در دختران و نیز تراکم استخوانی بالاتر به پرورش مادرانی با قوای جسمانی مناسب و میزان تراکم استخوان طبیعی منجرمی شود که در دوران بارداری، مشکلات خاص آن دوره، چون کمر دردهای دروان بارداری، کاهش توانایی فیزیکی و افسردگی های روحی در این گروه کاهش می یابد و زایمان موفق تر و با درد کمر کمتر و زمان کوتاه تر خواهد داشت.

در دوران قبل از بارداری ، دختران و زنان ورزشکار اختلالات سندرم و پیش از قاعدگی کمتری دارند و کمتر دچار دردهای لگن و اختلالات روحی چون افسردگی و اضطراب می شوند. برخی مطالعات نیز نشان می دهند که تمرینات بدنی شدید می توانند در کاهش درد قاعدگی موثر باشند. در یک مطالعه درد قادعگی در زنان دانشجو، وقتی آنان به مدت یکسال تحت تمرینات شدید جسمانی قرار گرفتند تا %55 کاهش یافت.

از طرف دیگر تمرینات سبک ویژه می توانند در جلوگیری و تسکین درد قاعدگی مفید باشند. انجام منظم تمرینات میتواند باعث بهبود گردش خون در ناحیه شکم، افزایش تونوس عضلات شکم و انعطافپذیری ناحیه کمر و لگن و انبساط عضلانی ناحیه لگن شود.( ترکان،1381)

فعالیتهای ورزشی در دوران بعد از زایمان باعث کاهش وزن و اندازه دور کمر زنان و همچنین باعث افزایش عضلات شکم و انعطاف پذیری عضلات پشت ران و کمر می شوند.(نیکیپور و همکاران،1381)
اگر چه نگرانی هایی در رابطه با سلامتی جنین به هنگام ورزش مادر وجود دارد، با این حال به نظر می رسد که ورزش هوازی مادر در دوران بارداری به ویژه اگر راهنمائی های ورزشی در این دوران رعایت شوند، خطر کمتری برای جنین دارد( محمدی و همکاران،1380)

مک موری (1990) معتقد است که زنان باردار باید سرعت و سطح تمرین را در هنگام بارداری به اندازه ای افزایش دهند که حرارت مرکزی بدن بیش از اندازه افزایش نیابد زیرا این امر برای جنین خطرناک است. وب و همکاران (1994) بیان می دارند که فعالیت های ورزشی هیچ اثری بر روی مدت درد زایمان ندارد بعضی دیگر پیشنهاد می کنند که زنانی که در طول دوران بارداری ورزش می کنند کمتر به داروهای مختلف مثل اکسی توسین و وسایل گوناگون فروسپس و عمل سرازین در هنگام زایمان احتیاج دارند. همچنین گزارشاتی وجود دارد که شکایت ناراحتی های عضلانی اسکلتی در زنانی که در هنگام بارداری ورزش می کنند کمتر است( سلامی،1381)

اثرات روانی ورزش
تربیت بدنی به خود شکفتگی و عزت نفس و واکنش سالم و اصولی در مقابل فعالیت جسمانی کمک می کند. تربیت بدنی مملو از زیبایی است و این داشته را با سخاوت تمام به انسان ارزانی می دارد. تربیت بدنی در جهت دادن زندگی به سوی اهداف ارزشمند سهیم است. تربیت بدنی به فرمول بندی فلاسفه زندگی شخصی کمک می کند. تشخیص خوب از بد، رقابت برای اهداف ارزشمند، درک ارزشهای ظاهری و باطنی، شناخت روش های استبدادی و دموکراتیک از طریق فعالیت های تربیت بدنی میسر می گردد.
فعالیتهای بدنی می تواند به طور موثر عزت را تحت تاثیر قرار دهد، احساس کنترل را افزایش و اعتماد به نفس را گسترش دهد. عده ای از محققان دریافتند که نمونه هایی چون زنان بالغ، دانشجویان، دانش آموزان، پسران چاق نوجوان، و دانش آموزان مدرسه ابتدایی پس از شرکت در برنامه های آمادگی جسمانی، عزت نفس انان را افزایش یافته است.
یکی از فواید معروف و مشهور تربیت بدنی کاهش فشار روانی است. همراه با افزایش سطح آمادگی، آشفتگی روانی تا حد زیادی کاهش می یابد. همچنین جمعیت بین المللی روانشناسی ورزش در سال 1992 اعلام کرد که فعالیت هوای باعث می شود تا اضطراب، افسردگی، تنش روانی و فشار روانی کاهش یابد( یوسفی،1381)
نورول و دیگران اعلام کردند که افزایش توان هوازی با بهبود همه جانبه پریشانی، افسردگی و استرسها همراه است. بلومنتال و امرسی (1991) اثرات بلند مدت تمرین جسمانی بر عملکرد روانی زنان کهنسال و مردان را تا 15% بهبود مشاهده نموده اند.
پرانک و دیگران (1995) با تحقیق بر روی زنان نشان دادند که تمرین شدید می تواند مزایای بر خلق و خوی رفتار داشته باشد و استرس و تنش را کم و اعتماد به نفس را افزایش دهد.

کوپر (1982) اعلام کرد که ورزشکاران نسبت به غیر ورزشکاران اجتماعی تر بوده و اعتماد به نفس
بالاتر ، مدیریت بهتر، سازگاری اجتماعی بیشتر و ساختار شخصیتی بالتری دارند. همچنین بانوان از نظر روانشناختی نتوانند مهارت های ضروری را کسب کنند و افرادی، کسل، پرتنش،مضطرب و افسرده مبدل خواهند شد.(خیری،1381)
آرتروید ، روانشناس معروف آمریکای در تحقیق بسیار جامع خود اظهار می دارد« نبود تعادل روانی بسیاری از بیماران در نتیجه نبود فعالیت حرکتی و ورزشی در دوران کودکی است»(نوابی نژاد،1378)

پرانک و همکاران(1995) مشخص کردند تمرین شدید می تواند مزایای بر روی خلق و خوی رفتار داشته باشد و با کم کردن استرس، تنش و افزایش اعتماد به نفس ارتباط دارد(اصفهانی،1375)
همچنین دختران جوان برای ابراز وجود، آموختن مهارتها و افزودن بر حس اعتماد به نفس و توانمندی هنگام رویارویبا شکست های اجتماعی نیازمند تحرک و ورزش هستند.(یوسفی،1377).
نتایج تحقیقی که بر روی دختران دانشجو انجام گرفت، نشان داد دخترانی که دارای ویژگی های شخصیتی مطلوب بودند، نگرش مثبت نسبت به فعالیتهای حرکتی و ورزشی داشته اند لوک هارت (1971). اورنیستین (1994) گزارش کرده که دخترانی که در خود حس سلامتی را احیا می کنند، از توانایی ها و ارزش ذاتی خود احساس خوبی به عنوان یک فرد دارند و می توانند در جامعه مفید باشند.

افسردگی یکی از شایع ترین اختلالات عاطفی و از قدیمی ترین نشانه های ورانی است که از دیر باز
مورد توجه انسان قرار گرفته است. این بیماری مبتلایان خود را از زندگی نا امید، در تعلق ناتوان در کار و فعالیت دچار رخوت می نماید. ورزش به عنوان یکی از روشهای درمان افسردگی نام برده می شود. ورزش بروز افسردگی را در تمام جمعیت ها در هر گروه و سنی کاهش می دهد. به عنوان مثال دویدن به صورت اهسته به همراه انجام تمرینات تمدد اعصاب، آرامش و شل کردن عضلات و ورش های دسته جمعی توصیه می شود( اوجی،1380)

همچنین در افرادی که افسردگی و اضطراب دارند ورزش باعث رهایی از اضطراب و افزایش حالت روحی می شود.
بریم (1998) معتقد است که انجام فعالیت های منظم در طول زندگی می تواند از نظر روانی برای زنان بسیار مفید و میزان آلودگی را در آنان کاهش دهد و اعتماد به نفس را در آنان بهبود بخشد، شان گلد (1998) بیان می کند که تمرینات ورزشی ممکن است بسیاری از مشکلات جسمانی و روانی و تغییراتی که در دوران یائسگی و سنین میانسالی در زنان به وجود می آید را کنترل کند. این تغییرات شامل افسردگی، افزایش وزن، کاهش توده عضلانی و استخوانی و خطر بیماری قلبی و عروقی می باشد.

ورزش و نگرش خانوادگی
ورزش های خانوادگی، مهم ترین عامل در فعالیت های جسمانی خود جوش است، در حالی که، رفتارهای فعالیت بدنی والدین متوسط تا شدید باشد . می تواند بر فعالیت بدنی کودکان تاثیر گذار باشد( لطفی،1379).
چن و همکاران (1986) می گویند که سطح فعالیت های بدنی کودکان می تواند از طریق خانواده، فامیل و همسالان او افزایش یابد.
اندرسون (1992) در تحقیقی که روی 904 جوان انجام داد تاثیر پذیری این حوانان از اولیاء و دوستان وسطح آگاهی خودشان از فعالیت بدنی در اوقات فراغت مورد مطالعه قرار داده است. بررسی پاسخ ها نشان داد اگر چه یکی از دو گروه اولیاء و مدوستان تاثیر بیشتری از دیگری ندارد ولی فعالیت بدنی اولیاء و دوستان تاثیر تقویتی روی فعالیت بدنی افراد بالغ دارد.
حمایت والدین. دوستان و اعضای خانواده جهت مشارکت در فعالیت های بدنی در زمان فراغت موثر می باشد. با خدمات و حمایت های همه جانبه می توان باعث تشویق نوجوانان به شرکت در فعالیتهای بدنی در زمان فراغت آنها شد( تندنویس،1375)

ورزش و مسائل مدیریتی
در طول چند سال گذشته، اماکن ورزشی متعددی برای بانوان تاسیس شده است. یکی از مهمترین دستاوردهای جامعه ما فراهم نمودن زمینه های مختلف ورزشی برای زنان کشور است. اما با وجود این هنوز جوابگوی ورزش برای بانوان و نیاز آنها به فضای اختصاصی نمی باشد.
سلامی در تحقیقی گزارش کرده که در شهر تهران از مجموع سالن های موجود در 73 درصد ویژه آقایان و 27 درصد مخصوص بانوان می باشد که این امر مشکلات زیادی را برای ورزش بانوان بوجود آورد، است( اسلامی1381)
اگر چه موقعیت های بسیاری شرکت در ورزش برای دختران و زنان بوجود امده اما زنان فقط در یک سوم رشته های مسابقات المپیک شرکت می کنند .(ماری 1991).
مارکوس (1992) می کوید که نگرش مطلوب در مورد فعالیت بدنی می تواند بر درک بهتر از سلامت تاثیر بگذارد، فهم و سلامت ناشی از آمادگی بدنی و تحریک تغییرات رفتاری به سوی بهبود سطح فعالیت بدنی و آمادگی شخصی می باشد. به خوبی مشخص است که رشد و حفظ سطوح بهینه آمادگی قلبی و عروقی قدرت عضلانی بدنی علاقمند کند چیزهایی مانند دانش، اعتقادات ، نگرش ها، انگیزش دادن، اعتماد به نفس و تجارب قبلی در زمینه فعالیت بدنی می باشد، با وجود این یکی از وظایف مسئولین دانشگاه این است که افراد با اهمیت آمادگی جسمانی آشنا سازند و به آنها بقوبولانند که لذت بردن از فعالیت های بدنی بهترین کمک کننده به افراد می باشد.
کوربین ولیندزی (1991) عواملی را برای اینکه فعال باشد پیشنهاد کرد:
این عوامل شامل مهارت، امادگی بدنی و دسترسی به امکانات و تجهیزات ورزشی می باشد.
بیدل (1987) می گوید که وقتی امکانات فراهم شد افراد نیاز به تقویت دارند. آنها به حمایت نزدیکان خود نیاز دارند، مخصوصا خانواده و دوستان برای انگیزش. کسانی که در مورد توسعه فعالیت بدنی مطالعه کرده اند، سه عامل مهم را مشخص کرده اند:
علاقه مند کردن، فراهم سازی امکانات، تقویت افراد برای ورزش کردن همچنین محدودیت مالی، موجب محدود شدن ورزش بانوان و دختران است. وقتی که برنامه های ورزشی مدرسه و دانشگاه با کاهش بودجه تهدید شود، برنامه های دختران و زنان بیشتر در معرض خطر کاهش یافتن حمایتهای مالی قرار می گیرد. چون این برنامه ها جدیدند و مانند برنامه های مردان از استحکام کافی برخوردار نیستند ممکن است از فرصت کافی برای جلب مدیران و از توانایی کافی برای مقاومت در مقابل کسر بودجه برخوردار نباشند. بنابراین موقعیت زنان در ورزش ممکن است به طور زیان آوری از این مسائل تاثیر بپذیرد علیرغم احساس نیاز در سرمایه گذاری برای برنامه های زنان، تمایل کمتری مشاهده می شود اغلب برنامه های مردان در اولویت قرار می گیرد(سلامی 1381).
از سوی دیگر کمبود اماکن ورزشی و در دسترس نبود آن در سطوح مختلف اجتماعی به عنوان معضلی جدی در امر پرداختن به فعالیتهای ورزشی زنان قابل طرح است.

ورزش و مسائل اقتصادی
تربیت بدنی روشنگر نقش فعالیت جسمانی و ورزش در فرهنگ ملی است. تربیت بدنی و ورزش در فرهنگ جامعه و ملل جهان جایگاهی خاص دارد. سیاست کشورها، سیاست های حکومتی، اقتصادی و فرایندهای تربیتی از این مقوله تاثیر می پذیرند.
اقتصاد دانان بیش از هر چیز به آمادگی جسمانی نیروی انسانی خود در جهت بهره وری اقتصادی نگاه کنند. محققین معتقدند که اثرات سودمند آمادگی نیروی انسانی موجب بهره وری بهتر و مصرف کمتر می شود. نقش ورزش در پیش گیری از بروز بیماری ها باعث صرفه جویی اقتصادی برای خانواده ها و به طور کلی برای جامعه از لحاظ هزینه های درمانی می گردد( آزاد 1375).
رشد مشاغل در محدوده صنعت ورزش نتیجه مستقیم گسترش ورزش در میان مردم جهان است ورزش در سطح جهانی به عنوان درصدی از بازار اقتصاد مقدم شایسته ای را بدست آورده است.
شغل ورزشی ممکن است مانند لیگ بزرگ فوتبال حرفه ای بخش کاملا مستقلی از صنعت باشد همچنین ممکن است سازمانی مانند کمیته ملی المپیک که توانست هزینه برگزاری بازیهای المپیک1996 را از شرکت کداک بگیرد گسترش و توسعه یابد.
طی سالیان گذشته صنعت ورزش به شکل تصاعدی رشد کرده است مشاغلی مانند تولید پوشاک، تولید تجهیزات و شرکتهای خدماتی ورزش، شبکه های رسانه ای ایجاد شده است.
صنعت ورزش با مشاغل ورزشی در هم آمیخته است، مانند فروش وسائل ورزشی با امضاء بازیکنان محبوب و قرار دادهای انحصاری پخش تلویزیونی و تبلیغات در حین رویداد های ورزشی به یکی از موفق ترین راه های ترویج کالا تبدیل شده است.
ورزش یکی از فعالیت های مهم گردشگری در حین گردشگری است. و مسافرت نیز با انواع مختلف ورزش همراه است. گردشگری ورزشی یکی از حیطه های روبه رشد گردشگری است که مسابقات و رویدادهای ورزشی تعداد کثیری گردشگر داخلی و خارجی را جذب می کند و یکی از بخش های مهم صنعت گردشگری است که بیشترین رشد را داشته است مانند المپیک که تعداد زیادی گردشگر در ایام برگزاری مسابقات را جذب می کند.
جهانگردی ورزشی نه تنها با سرگذشت ها و هیجانهای ورزشی همراه است، بلکه برای بسیاری از تیم ها تجربه ی اجتماعی به شمار می آید. باشگاه های سیر و سفر، نمایندگی ها و مکان های توریستی که مورد توجه افراد علاقه مند و ورزشکار است کم کم همه پسند و سود آور می شود، اردوگاه هایی برای مادران، زنان و مردان با علایق خاص و شرکت های سیر و سفر برای افراد با ویژگی های مختلف به وجود امده استف همچنین فرصت هایی برای مسافرت های پر ماجرای مردان، برنامه های سفرهای دریایی برای کسانی که گرایش پرورش اندام دارند، خلاصه مجموعه ای از فرصت های ویژه مسافرتی فراهم آمده است. تلویزیون نیز در گسترش کشش و جذابیت ورزشی نقش دارد و از آن برای معرفی کالا، معرفی تیم های ورزشی، تبلیغ اجناس ورزشی و گسترش مشارکت ورزشی بین مردم استفاده می شود.( احسانی(1382).

فصل دوم ادبیات پیشینه
یکی از منابع اطلاعاتی هر محققی مرور بررسی ادبیات پیشینه تحقیق می باشد بدیهی است هر محققی چهار چوب تحقیق خود را بر اساس این نوع مطالعات و بررسی ها تعیین می نماید لذا باید تا حد امکان این مطالعات وسیع و گسترده باشند تا هم اطلاعات کافی در اختیار محقق بگذارد و هم محقق بتواند بر مبنای آنها جهت تحقیق خود را مشخص نماید در این تحقیق نیز، علیرغم اینکه تحقیقات مشابه قابل توجهی در داخل وخارج کشور انجام نشده است لذا آنچه در دسترس بود مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و خلاصه ان در این فصل گزارش شده است. هدف ادبیات انتخاب شده توصیف عوامل تسهیل کننده و بازدارنده برای پرداختن به فعالیتهای ورزشی در زنان جامعه مشتمل بر کارمند، دانشجو و خانه دار می باشد.

کلمات کلیدی :

 پروژه دانشجویی مقاله پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در pdf دارای 24 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در pdf :

پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
چکیده:
میزان مطالعه و گرایش به کتاب از مهم ترین شاخص های رشد و توسعه محسوب می شود. این پژوهش با استفاده از تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی به بررسی میزان،نوع و عوامل مؤثر بر مطالعه غیر درسی دانش آموزان دوره متوسطه شهرستان آران و بیدگل در سال تحصیلی 85-1384 پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که دانش آموزان پسر به طور معناداری ، مطالعه غیردرسی کمتری نسبت به دختران دارند؛ ارتباط معناداری بین میزان اوقات شبانه روز جهت مطالعه غیر درسی با پایه تحصیلی وجود ندارد، اما با جنسیت ارتباط مععناداری وجود دارد.

از نظر موضوع مورد مطالعه ،دانش آموزان دختر و پسر ،بیشترین انتخاب نسبت به کتب ادبی داشته اند و در سایر زمینه ها تفاوت معناداری مشاهده می شود.

در مورد رفتارهای توجه آمیز والدین والدین و معلمان نتایج نشان می دهد که رفتارهای توجه آمیز والدین و معلمان به کتاب و مطالعه غیر درسی با پایه تحصیلی و جنسیت ارتباط معناداری ندارد.در پایان مقاله، پیشنهاد هایی برای توسعه و ترویج مطالعه غیر درسی دانش آموزان دوره متوسطه ارائه شده است.

کلید واژه : مطالعه غیر درسی ، دانش آموزان دوره متوسطه ،آ ران و بیدگل

مقدمه :
میزان مطالعه و گرایش به خواندن از مهم ترین شاخص های رشد و توسعه است. مطالعه یکی از عوامل موثر برای شکوفایی استعدادهای بالقوه ی انسانی برای رسیدن به کمال است در پرتو مطالعه، انسان می تواند با عقاید و افکار گذشتگان آشنا شود و راه خیر و صلاح را از راه فساد تشخیص دهد. مطالعه عامل موثری برای جلوگیری از تک بعدی فکر کردن است و زمینه پرورش استعدادهای بشر را درابعاد مختلف فراهم می کند.

اهمیت کتاب و فرهنگ کتابخوانی و جایگاه والای کتاب بر کسی پوشیده نیست. کتاب از دیر باز یکی از مهم ترین ابزار آگاهی و بصیرت به شمار آمده است. یکی از معیار های سنجش رشد فرهنگی و فکری هر ملت و کشوری در تعداد کتابخانه ها، کتاب فروشی ها ، کتاب های چاپ شده و کتاب خوان های آن جامعه است.کتابخوانی و بالا بودن میزان مطالعه در جهان یکی از شاخص های توسعه یافتگی و رشد شناخته شده است.
مقایسه آمار و هم بیانات رسمی مسئولان فرهنگی کشور از میزان مطالعه ، نشان می دهد که جایگاه مطالعه در کشو ما نسبت به سایر ممالک توسعه یافته وضعیت مطلوبی ندارد و باید اقداماتی برای ایجاد راه های مناسب ترویج مطالعه و فرهنگ کتابخوانی در کشور فراهم آورد. با در نظر گرفتن سابقه درخشان تاریخی و دینی کشورمان ، میزان رویکرد افراد به کتاب در مقایسه با سایر جوامع در سطح پایینی قرار دارد.
با نگاهی اجمالی به پیشرفت کشور های توسعه یافته در می یابیم که تحولات عظیم فرهنگی، اقتصادی و صنعتی آنان مرهون توجه خانواده و نظام آموزشی به مطالعه و پژوهش، توسعه و تجهیز کتابخانه ها ، ایجاد فرهنگ مطالعه و ; می باشد. اما در کشور ما هنوز به مطالعه به عنوان یک نیاز مطرح دائمی نگاه نمی شود.
از آن جایی که دوره متوسطه نیز یکی از دوره های حساس و اثر بخش در امر توسعه اقتصادی، اجتماعی و ; کشورها می باشد ، توجه به مسائل این دوره مخصوصاََ میزان مطالعه و عوامل موثر بر آن برای گام نهادن به سوی توسعه و پیشرفت ضروری به نظر می رسد.
عادت به مطالعه مستمر و مفید بخصوص برای جوانان یک نیاز اساسی در آموزش و پرورش کشور است.و لازم است اولیاء دانش آموزان و مسئولان دبیرستان ها و دست اندرکاران نظام تعلیم و تربیت با هدف به هنگام کردن اطلاعات خود و آشنایی با یافته های پژوهشی محققان و متخصصان در این امر مهم اقدام نمایند. یافتن راهی مناسب برای آموزش اولیاء با شیوه های تخصصی و ترغیب و تشویق دانش آموزان به مطالعه کتب غیر درسی امری ضروری به نظر می رسد.
لذا تحقیق حاضر سعی در شناسایی میزان و نوع گرایش های مطالعه دانش آموزان دوره متوسطه و عوامل موثر بر آنها را از دیدگاه دانش آموزان دارد. امید است نتایج تحقیق مورد استفاده مسئولان و برنامه ریزان در راه ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی قرار گیرد.

اهمیت و ضرورت پژوهش:
با توجه به تأ کید آیات قرآن مجید و سیره پیشوایان دینی، ترویج فرهنگ مطالعه از ارزش های دینی و ملی محسوب می شود. هم وجود برخی مسائل از قبیل تهاجم فرهنگی و تاثیر آموزش متوسطه در پیشرفت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور،ضرورت تحقیق فعلی را آشکار می کند.همان طور که قبلا ذکر شد،
شنا سایی میزان و نوع مطالعه غیر درسی و عوامل مؤثر برآن به منزله گام اصلی توسعه اقتصادی، به برنامه ریزان فرهنگی در سطح ملی کمک می کند تا با شنا سایی علایق،گرایش ها و نیازهای مطالعاتی دانش آموزان در جهت ترویج فرهنگ مطالعه گام بر دارد.

نگاهی اجمالی به پیشینه پژوهش:
گاتری و سفرت(1983) ضمن بررسی میزان مطالعه گروهی از شهروندان زلاندنو، مشاهده کردند که میانگین مدت مطالعه روزنامه 29 دقیقه ، کتاب 24 دقیقه،و مجلات 8 دقیقه در روز می باشد.یافته های تحقیقی شارون(74-1973) در امریکا نشان می دهد، مردم روزانه به طور متوسط 105 دقیقه مطالعه می کنند. هم کودکان در انگلستان به طور متوسط هر ماه 3 کتاب می خوانند. در ایرلند نیز میزان مطالعه نوجوانان دبیرستانی 90 دقیقه در روز گزارش شده است. نتایج این تحقیقات به دلیل تنوع نمونه های مورد تحقیق به سادگی قابل مقایسه نیست . اما با مقایسه کلی از مجموع یافته ها ، می توان به این واقعیت پی برد که میزان کتابخوانی و مطالعه آزاد در جامعه توسعه یافته در حد مطلوبی است.

آقای عباسی در تحقیقی تحت عنوان ” بررسی عوامل مؤثر و بازدارنده مطالعات غیر درسی دانش آموزان سال های اول تاچهارم دبیرستان های شهرتهران در سال 1372″ ، مشخص کرد که 46 تا 38 درصد از دانش آموزان رشته ریاضی، فیزیک و 33 تا 25 درصد از دانش آموزان رشته علوم تجربی و 23 تا 17 درصد از دانش آموزان رشته علوم انسانی مطالعه غیر درسی دارند. در این تحقیق آمده که میان مدت زمان مطالعه غیر درسی دانش آموزان سه رشته تحصیلی در طول یک هفته ، میانگین مدت زمان مطالعه پسران و دختران و میانگین مدت زمان مطالعه غیر درسی درفصل تابستان و سایر فصول سال تفاوت معنا داری وجود دارد.(فاضل، 1383 ، 48 )

در تحقیقی که در سال 1379 توسط ابراهیم زال زاده باعنوان ” مطالعه غیر د رسی و میزان استفاده دانش آموزان دبیرستان ها از کتابخانه های عمومی شیراز ” انجام شد مشخص گردید که بیش از 75 درصد از دانش آموزان دبیرستان ها از کتابخا نه های عمومی استفاده نمی کنند و کمبود وقت ، مهم ترین دلیل عدم استفاده از کتابخانه اعلام شده است .(زال زاده،1379)
جمیاری در تحقیق خود به نام ” بررسی ارتباط مطالعه منابع غیردرسی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال سوم رشته های نظری نظام جدید آموزش متوسطه شهر تهران در سال 1375 ،” اظهار می دارد که مطالعه منابع غیر درسی در مقایسه

با عزت نفس ،ارتباط کمتری با پیشرفت تحصیلی دارد . مقایسه 2 گروه کتاب خوان نیز نشان داد که از نظر پیشرفت تحصیلی بین این 2 گروه اختلاف معنا داری وجود ندارد. در این رابطه نقش پایگاه اجتماعی برای پیش بینی پیشر فت تحصیلی در دختران بیشتر از پسران است . یا فته های این پژوهش بر خلاف پژوهش های قبلی نشان داد که مطالعه منابع غیر درسی سهم ناچیزی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد . نتایج این تحقیق نشان می دهد که برای ایجاد روحیه مطالعه و تحقیق در دانش آموزان باید تغییراتی بنیادی در شیوه های تدریس معلمان، تألیف کتب درسی ، نظام ارزشیابی تحصیلی و نگرش به کتابخانه های آموزشگاهی بوجود آید.(جمیاری،1379)

اهداف پ‍ژوهش:
در پژوهش حاضر سه هدف کلی مورد توجه می باشد:
الف) بررسی و مقایسه میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان دختر و پسر در دوره متوسطه.
ب) بررسی و مقایسه نوع گرایش موضوعی مطالعه غیر درسی دانش آموزان دختر و پسر در دوره متوسطه.
ج) بررسی عوامل موثر در مطالعه غیر درسی دانش آموزان متوسطه از نظر دانش آموزان در شهرستان آران و بیدگل.

سوالات پژوهش:

سوالات پژوهش به دو دسته “نوع و میزان مطالعه غیر درسی” و “عوامل مؤثر بر مطالعه غیر درسی “تقسیم بندی شده است. این موارد عبارتند از:
الف) سوالات مربوط به نوع و میزان مطالعه غیر درسی:
1- آیا تفاوت معناداری میان میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان پسر و دانش آموزان دختر وجود دارد؟
2- آیا تفاوت معناداری میان میزان مطالعه غیر درسی و پایه تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه وجود دارد؟
3- گرایش موضوعی مطالعه غیر درسی دانش آموزان دوره متوسطه چیست؟
4- آیا موضوع مطالعه غیر درسی دانش آموزان پسر با موضوع مطالعه دانش آموزان دختر متفاوت است؟
ب) سوالات مربوط به عوامل موثر در مطالعات غیر درسی:
5- آیا رفتار توجه آمیزوالدین نسبت به کتاب و مطالعه در میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان موثر است؟
6- آیا رفتار توجه آمیزمعلمان نسبت به کتاب و مطالعه در میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان موثر است؟
7- آیا حجم زیاد دروس و تکالیف کلاسی در میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان موثر است؟
8- آیا تجهیز و نحوه اداره کتابخانه مدارس در میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان موثر
است؟
9-آیا تبلیغات در زمینه کتابخوانی ( بازدید از نمایشگاه کتاب، برگزاری مسابقات کتابخوانی و معرفی کتاب و ;) در میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان موثر است؟
10-چه عواملی جهت پر کردن اوقات فراغت می تواند جایگزین کتب غیر درسی دانش آموزان شود؟
11-آیا بین عوامل مؤثر بر مطالعه غیر درسی و متغیر جنسیت رابطه معناداری وجود دارد؟
12-عوامل باز دارنده دانش آموزان در استفاده از کتابخانه های مدارس چیست؟

متغیر های پژوهش:
متغیر های پژوهش عبارتند از : جنسیت ، پایه های تحصیلی(اول،دوم،سوم،پیش دانشگاهی)، میزان مطالعه غیر درسی و گرایش موضوعی آن.

روش تحقیق:
روشی که در این پژوهش از آن بهره گرفته شده است روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی می باشد.

جامعه آماری ، نمونه آماری و روش نمونه گیری:
جامعه آماری این پژوهش ، همه دانش آموزان دوره متوسطه شهرستان آران و بیدگل در سال تحصیلی 85-1384 می باشد. از مجموع 4349 نفر دانش آموز، 1979 نفر پسر و 2370 نفر دختر هستند که به دلیل گسترده و پراکندگی مطالعه ، پژوهش گران، از بین دانش آموزان، 350 نفر را به عنوان جامعه آماری از کل جامعه پسر و دختر با استفاده از روش تصادفی خوشه ای از دفتر آمار آموزشگاه ، با لحاظ جنسیت، دوره تحصیلی(اول، دوم، سوم، پیش دانشگاهی) و موقعیت محل تدریس( شهر و روستا) انتخاب نموده اند. ( البته قابل ذکر است که فقط 322 پرسش نامه به پزوهش گران تحویل داده شد)(دلاور، 276 )

ابزار جمع آوری اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل داده ها:
ابزار های اندازه گیری پژوهش حاضر شامل پرسشنامه ای می باشد که بعد از طراحی اولیه توسط پژوهشگران تحقیق و سپس در یک نظر سنجی از سوی کارشناس ناظر ، بین دانش آموزان دختر و پسر توزیع گردید. این پرسشنامه د ارای 30 سوال می باشد که تعداد 29 سوال بسته و یک عدد سوال باز می باشد.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات درمرحله توصیف اطلاعات با استفاده از نرم افزار spss ، از جدول های فراوانی و درصد، نمودارها و شاخص های آماری نظیر میانگین، میانگین رتبه ای، واریانس، انحراف استاندارد استفاده گردید هم در مرحله تحلیل داده ها، روش های آمار استنباطی نظیر: آزمون ناپارامتری، آزمون کروسکال والیس(kruskal-wallis test) و آزمون یومان ویتنی( mann-whitney u test) استفاده شده است.

تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش :
در این بخش نتایج بدست آمده از پاسخ به سوالات بررسی شده است. در بررسی سوال اول که میزان مطالعه غیر درسی پسران مقطع متوسطه را با میزان این مطالعه در بین دختران مقایسه کرده ، شاخص مطالعه غیر درسی از جنبه میزان کمی ساعات مورد توجه قرار گرفت . چنان که جدول 1 نشان می دهد ، نمره Z محاسبه شده در آزمونU من وینتی برابر 10/2- و مقدار sig برابر 035/0 است . بنابراین فرض صفر رد می شود و تفاوت معناداری بین دختران و پسران در سطح معناداری 05/0 وجود دارد. و با توجه به میانگین رتبه ای دختران و پسران در میزان مطالعه ، مقدار مطالعه دختران بیشتر است. (نمودار 1)

سوال دوم تفاوت معنادار میان میزان مطالعه غیر درسی و پایه تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه را جست و جو می کند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که مقدار H محاسبه شده در آزمون کروسکال والیس برابر 098/0 و مقدار sig برابر 99/0 می باشد. بنابراین فرض صفرتایید شده و تفاوت معناداری در سطح 05/0 بین پایه های تحصیلی متفاوت وجود ندارد.

سوال سوم درباره گرایش موضوعی مطالعه دانش آموزان دوره متوسطه است. نوع و گرایش مطالعه غیر درسی دانش آموزان در شش موضوع ارزیابی شد:1- مطالب علمی – آموزشی ،2- دینی- اخلاقی ،3- ادبی ( شعر و داستان) ، 4-فرهنگی – هنری ، 5-سیاسی – اجتماعی – تاریخی ،6- روانشناسی. ( جدول 1)

نتایج نشان داد که کتب ادبی بیشترین انتخاب را در بین دانش آموزان دختر دارد و پس از آن به ترتیب مطالب دینی – اخلاقی ، علمی – آموزشی ، روانشناسی ، فرهنگی- هنری و در نهایت سیاسی – اجتماعی – تاریخی.انتخاب های دانش آموزان پسر به ترتیب عبارتند از : مطالب ادبی ، دینی – اخلاقی ، فرهنگی – هنری ، علمی – آموزشی ، سیاسی – اجتماعی – تاریخی و روانشناسی .

جدول شماره 1: توزیع فراوانی درصد موضوع های مورد علاقه دانش آموزان دختر و پسر برای مطالعه غیر درسی

بسیار زیاد زیاد متوسط کم بسیار کم گزینه

درصد
فراوانی
درصد
فراوانی

درصد
فراوانی
درصد
فراوانی
درصد
فراوانی
مطالب خواندنی

8/2 9 2/11 36 4/36 85 4/8 27 3/5 17 دختر علمی آموزشی
9/1 6 5/6 21 6/19 63 6/10 34 5/7 24 پسر
9/5 19 7/12 41 6/23 76 9/9 32 9/1 6 دختر دینی اخلاقی
1/3 10 3/9 30 1/17 55 9/9 32 5/6 21 پسر
3/9 30 7/12 41 3/18 59 6/9 31 0/4 13 دختر ادبی
6/5 18 4/8 30 8/20 42 2/15 30 9/5 28 پسر
7/3 12 4/8 27 8/20 67 2/15 49 9/5 19 دختر فرهنگی
هنری
9 3 4/8 27 5/11 37 1/17 55 1/8 49 پسر
1/3 10 3/4 14 1/12 39 3/19 62 2/15 49 دختر سیاسی اجتماعی تاریخی
9/1 6 5/2 8 7/13 44 7/17 57 2/10 33 پسر
3/5 17 1/7 23 1/16 52 6/14 47 9/10 35 دختر روانشناسی
3 1 1/3 10 1/7 23 0/14 45 4/21 69 پسر

سوال چهارم به تفاوت موضوع مطالعه غیر درسی دانش آموزان پسر با دختر می پردازد. بر اساس یافته های بدست آمده بین نظرات دانش آموزان دختر و پسر در موضوع های سیاسی – اجتماعی – تاریخی شباهت اما در سایر زمینه ها تفاوت معناداری وجود دارد. در مورد موضوع سیاسی – اجتماعی – تاریخی ، نمره Z محاسبه شده درآزمون U من وینتی 633- و sig آن برابر 527/0 می باشد. بنابراین تفاوت معناداری بین دختران و پسران وجود ندارد. بین موضوعات مورد مطالعه و پایه تحصیلی نیز ارتباط معناداری وجود ندارد.

سوال پنجم تاثیر رفتار توجه آمیز والدین نسبت به کتاب و مطالعه در میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان را مورد توجه قرار می دهد. رفتارهای توجه آمیز والدین به رفتارهایی چون میزان مطالعه والدین ، تخصیص مقداری از درآمد برای تهیه کتاب ، اهداء کتب به عنوان هدیه ، ایجاد محیط مناسب و آرام توسط والدین گفته می شود. نمره Z محاسبه شده در آزمون U من ویتنی برابر 95/0- و مقدار sig برابر 342/0 می باشد. بنابراین فرض صفر تایید و تفاوت معناداری بین پسران و دختران وجود ندارد. مقدار H محاسبه شده در آزمون کروسکال والیس برابر 358/0 و مقدار sig برابر 946/0 می باشد ، بنابراین تفاوت معناداری بین پایه های تحصیلی وجود ندارد. (نمودار 2)

سوال ششم درباره تاثیر رفتار توجه آمیز معلمان نسبت به کتاب و مطالعه در میزان مطالعات غیر درسی دانش آموزان است . رفتار توجه آمیز معلمان که در تحقیق مورد توجه قرار گرفته عبارت است از تشویق معلم به مطالعه غیر درسی و ارجاع دانش آموزان به کتب غیر درسی جهت فهم مطالب درسی . نمره Z محاسبه شده در آزمون U من ویتنی برابر 03/1- و sig برابر 301/0 می باشد بنابراین تفاوت معناداری بین دختران و
پسر ان وجود ندارد. مقدار H محاسبه شده در آزمون کروسکال والیس برابر 108/7 و sig آن برابر 69/0
می باشد. بنابراین تفاوت معنادار در سطح 05/0 بین پایه های تحصیلی وجود ندارد. ( نمودار3)

سوال هفتم به تاثیر حجم زیاد دروس و تکالیف درسی در میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان می پردازد.
نتایج نشان داد که نمره Z محاسبه شده در آزمون U من ویتنی برابر 72/3- و sig آن برابر صفر می باشد. بنابراین تفاوت معناداری بین دختران و پسران وجود دارد. میانگین رتبه ای دختران 71/178 و پسران 27/141 می باشد. بنابراین دختران ،تاثیر حجم زیاد کتاب های درسی را بر میزان مطالعه غیر درسی مؤثر تر می دانند.
مقدار H محاسبه شده در آزمون کروسکال والیس برابر 304/4 و sig آن برابر 23/0 می باشد. بنابراین تفاوت معناداری بین پایه های تحصیلی وجود ندارد. (نمودار 4)

سوال هشتم درباره تجهیزات و نحوه اداره کتابخانه های مدارس است و اینکه چقدر در میزان مطالعه غیر درسی دانش‌ آموزان تاثیر دارد. مواردی که در این زمینه مورد توجه قرار گرفت عبارت است از : شرایط و نحوه عضویت و ساعات کار کتابخانه ، نحوه برخورد مسئول کتابخانه به هنگام پاسخ گوئی به سوالات ، شرایط فیزیکی کتابخانه از جمله سکوت سالن مطالعه ، دما ، نور و فضای کتابخانه ، مناسب و متنوع بودن موضوعات کتب غیر درسی در کتابخانه و در نهایت وجود برگه دان یا فهرست کتاب در کتابخانه .

یافته ها نشان داد که در مورد شرایط و نحوه عضویت و ساعت کار کتابخانه (Z= -0/213 , sig=0/832) ، نحوه برخورد مسئول کتابخانه (Z=-1/28, sig=0/199) ، و وجود برگه دان) (Z= 0/131 , sig= 0/896 فرض صفر تایید شده، بنابراین تفاوت معناداری بین دختران و پسران وجود ندارد.

میزان Z محاسبه شده در آزمون U من ویتنی در مورد مناسب و متنوع بودن موضوعات کتب غیر درسی برابر 98/2- و sig آن برابر 003/0 می باشد. بنابراین تفاوت معناداری بین دختران و پسران وجود دارد. میانگین رتبه ای دختران 30/175 و پسران 28/145 می باشد. در مورد شرایط فیزیکی کتابخانه مقدار Z محاسبه شده در آزمون U من ویتنی برابر 133/2- و sig آن برابر 33/0 می باشد. در نتیجه تفاوت معناداری بین دختران و پسران در سطح معناداری 05/0 وجود ندارد .

در مورد تاثیر شرایط فیزیکی کتابخانه و پایه های تحصیلی یافته ها نشان داد که میزان H محاسبه شده در آزمون کروسکال والیس برابر 511/14 و sig آن برابر 002/0 می باشد. بنابراین تفاوت معناداری بین پایه تحصیلی سوم و شرایط فیزیکی کتابخانه وجود دارد. میانگین رتبه ای پایه اول 71/153،پایه دوم75/146 ،پایه سوم07/190 ، پیش دانشگاهی 01/143 می باشد.
سوال نهم به تاثیر تبلیغات کتابخوانی در میزان مطالعه غیر درسی دانش آموزان اختصاص دارد. تبلیغات کتابخوانی که در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته عبارت است از : 1-بازدید نمایشگاههای کتاب ،2- مسابقات کتابخوانی ، 3-بزرگداشت هفته کتاب و کتابخوانی ، 4-معرفی کتاب و ;.نمره Z محاسبه شده در آزمون U من ویتنی برابر 076/3- و sig برابر 002/0 می باشد. بنابراین فرض صفر رد می شود بنابراین تفاوت معنادار بین پا سخ های دختر و پسر وجود دارد. میانگین رتبه ای دختران 77/175 و پسران 72/144 می باشد.
مقدار H محاسبه شده برابر 285/7 و sig آن برابر 22/0 می باشد. بنابراین تفاوت معناداری در سطح 05/0 بین پایه های تحصیلی وجود ندارد.

در مورد تاثیر عضویت در انجمن ها و تشکل های علمی و ادبی و بسیج دانش آموزی مدرسه و شهرستان در میزان مطالعه غیر درسی ، نمره z محاسبه شده 503/0- و sig آن 615/0 می باشد. بنابراین تفاوت معناداری بین دختران و پسران وجود ندارد. مقدار H محاسبه شده در آزمون کروسکال والیس برابر 661/9 و sig آن برابر 63/0 می باشد بنابراین تفاوت معناداری در سطح 05/0 بین پایه های تحصیلی وجود ندارد.

سوال دهم در مورد تاثیر عواملی که جایگزین مطالعه غیر درسی دانش آموزان می گردد است. دختران به ترتیب به موارد زیر به عنوان عامل جایگزین مطالعه اشاره کردند: رسانه جمعی ، ورزش ، اینترنت ، بازی های کامپیوتری و پسران به ترتیب موارد زیر اشاره کردند: رسانه جمعی ، ورزش ، بازی های کامپیوتر ، و اینترنت. ( جدول 2)
رسانه جمعی به عنوان مهم ترین عامل جایگزین مطالعه غیر درسی اشاره شد به طوری که 4/26درصدپاسخ بسیار زیاد ، 31 درصد پاسخ زیاد ، 3/22 درصد پاسخ متوسط ، 2/15 درصد پاسخ کم و 0/5 درصد پاسخ بسیارکم داده اند. بنابراین رسانه جمعی جایگزین مطالعه غیر درسی بیشتر دانش آموزان در پایه های تحصیلی متفاوت است.

جدول شماره 2: توزیع فراوانی و درصد عوامل جایگزین مطالعه غیر درسی
بسیار زیاد زیاد متوسط کم بسیار کم گزینه

کلمات کلیدی :

 پروژه دانشجویی مقاله انسان و طبیعت در pdf دارای 16 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله انسان و طبیعت در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله انسان و طبیعت در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله انسان و طبیعت در pdf :

انسان و طبیعت

انسان بر پهنه زمین، خود بخشى از طبیعت و عضوى از اعضاى روییده بر پیکره خاک است. تا آنجا که در تجزیه جسمانى و مادى، تمامى عناصر موجود در کالبد آدمى، همه و همه

همان عناصر موجود در طبیعت شناخته شده است و تنها عنصر پیچیده و ابهام انگیز و ناشناخته وجود انسان، روح و روان ویژه او است که در طبیعت ماده رد پاى آن مشهود نیست و به دلیل بغرنج بودن ماهیتش، گاه به طور کلى هویت مستقل آن مورد انکار قرار گرفته است! به هر حال، انسان از طبیعت روییده است و با طبیعت رشد مى یابد و سرانجام ـ در نگاه دانش تجربى ـ به طبیعت بازمى گردد و در آن هضم مى شود و البته بخشى از این نگاه، ناگزیر مورد پذیرش همه

است ـ چه الهیون و چه ماده گرایان و ماتریالیستها ـ زیرا نمى توان انکار کرد که جسم انسان محکوم به چنین رویش از طبیعت و بالندگى، فسردگى و هضم شدن در طبیعت است. (والله أنبتکم من الارض نباتاً. ثم یعیدکم فیها و یخرجکم إخراجاً) نوح/ 18 ـ 17 خدا شما را از زمی

ن رویانید، روییدنى خاص. سپس شما را به عناصر زمین باز مى گرداند و پس از آن شما را به گونه اى از زمین بیرون مى کشد. (منها خلقناکم و فیها نعیدکم) طه / 55 شما را از خاک و عناصر زمین آفریدیم و سپس به زمین باز مى گردانیم. اما این همه سخن نیست، چه این که در نگاه ماتریالیستى و مادى، انسان در اصل چیزى جز همین عناصر برگرفته شده از طبیعت نیست و اگر ترکیب این عناصر در قالب وجود آدمى به نتایج خاصى از ادراک، احساس، تعقل ووجدان مى انجامد، این هم چیزى جز به فعلیت رسیدن امکانات درونى و نهفته عناصر طبیعت نمى باشد! ولى در نگاه دین مدارانه و معرفت متکى به وحى، تنها بخشى ازوجود انسان متعلق به طبیعت است و بخش دیگر آن ـ که بخشى برتر به شمار مى آید ـ حقیقتى است فراطبیعت، و به دلیل آثار و ویژگى ها و کارآیى هاى آن، ارجمند تر و گرانقدرتر از طبیعت. در تحلیل دین مدارانه و در م

عرفت متکى به وحى، درست است که شاخه وجود انسان بر تنه تناور درخت طبیعت و بر

سینه ستبر خاک جوانه مى زند، اما این فقط بخشى از آفرینش و مرحله نخستین آن است و همه آفرینش انسان ازخاک و آب نیست. (الذى أحسن کلّ شیئ خلقه وبدأ خلق الانسان من طین) سجده / 7 آن خداوندى که هر چیزى را نیک و شایسته آفرید و آفرینش انسان را از گل آغازید. در وحى قرآنى، دومین مرحله تکمیلى آفرینش انسان این گونه بیان شده است: (هو الذى خلقکم من تراب ثم من نطفه) فاطر / 11 اوست خدایى که شما را ازخاک و سپس ازنطفه آفرید. در آیه اى دیگر این مراحل به گونه کامل ترى بیان شده است: (و لقد خلقنا الانسان من سلاله من طین. ثم جعلناه نطفه فى قرار مکین. ثم خلقنا النطفه علقه فخلقنا العلقه مضغه فخلقنا الم

ضغه عظاماً فکسونا العظام لحماً ثم أنشأناه خلقاً آخر فتبارک الله أحسن الخالقین) مؤمنون / 14 ـ 12 ما انسان را از گل خالص آفریدیم، سپس او را به صورت نطفه در جایگاهى استوار قرار دادیم، آن گاه از نطفه، خون لخته اى آفریدیم و از آن لخته خون، پاره گوشتها و از آن پاره گوشت، استخوانها آفریدیم و استخوانها را به گوشت پوشانیدیم، سپس او را آفرینش دیگر دادیم، در خور تعظیم است خداوند، آن بهترین آفرینندگان. در قسمت پایانى این آیه، سخن از خلقتى جدید و آفرینش دیگر به میان آمده است که مرحله پایانى و نهایى آفرینش انسان به حساب آمده است و تعبیر (آفرینش دیگر) حکایت از تفاوت مهم این مرحله با تغییرهاى تکاملى مراحل پیشین دارد و در این آیه توضیح بیش ترى درباره آن نیامده است، ولى در آیات دیگر این نکته نیز تبیین شده که عبارت است از دمیده شدن روح در کالبد جسمانى انسان. این روح همان حیات سلولى بدن

انسان نیست، چه این که ازمرحله نطفه شدن، حیات سلولى وجود دارد. مرحله کمال خلقت انسان، با دمیده شدن روح، تحقق مى یابد، و تنها در این مرحله است که انسان بعد فراخاکى پیدا کرده و گام از مرحله طبیعت برتر مى گذارد و در اصطلاح وحى قرآنى، مسجود فرشتگان قرار مى گیرد و عناصر لطیف آفرینش، به تعظیم و تکریم او مى پردازند. (فاذا سوّیته

و نفخت فیه من روحى فقعوا له ساجدین) حجر / 29 پس آن گاه که آفرین

ش آدم سامان یافت و پایان پذیرفت و من از روح خویش در او دمیدم، همگان براى او به سجده درآیید. نتیجه اى که از بیان این مقدمه مى توان گرفت این است که انسان در نگاه معرفت تجربى و حسى و همچنین در نگرش مکتبهاى ماتریالیستى، موجودى است کاملاً طبیعى و از نظر ارزشى و کارکرد مساوى با طبیعت، چنانکه تصریح کرده اند: (انسان آفریده طبیعت است و در طبیعت وجود دارد و تابع قوانین طبیعت است، خویشتن را حتى در عالم اندیشه لحظه اى نمى تواند از این قوانین جدا سازد یا گامى از آنها فراتر نهد.) (ویل دورانت، تاریخ تمدن، 9/781) ولى در بینش معرفت دینى متکى به وحى، انسان مساوى با طبیعت نیست، نه از نظر عناصر تشکیل دهنده و نه از نظر قدر و منزلت و کارکرد. بلکه انسان مجموعه اى است که هم چیزى بیش از طبیعت

مادى دارد و هم مى تواند برتر و ارجمندتر از طبیعت باشد. اما برتر شمردن انسان،هرگز به معناى حقیر شمردن و ناچیز دانستن طبیعت نیست، چرا که بخشى از وجود انسان ـ که اندک نیز نیست ـ بخش مادى و جسمانى و طبیعى اوست و هر ذلت و حقارت یا پلیدى که به طبیعت نسبت داده شود، قبل از هر کس و هر چیز دامن گیر خود انسان مى شود. در بینش وحى، خداى انسان، همان خداى طبیعت است، و همان علم و حکمت و تدبیر و تقد

یر و ساماندهى بهینه اى که خداوند در آفرینش انسان به کار برده است، در آفرینش طبیعت نیز، به کار گرفته است. (إنّ ربّکم الله الذى خلق السموات و الأرض) یونس / 3 همانا پروردگار شما ـ آدمیان ـ خداوندى است که آسمانها و زمین را آفرید. انتساب آفرینش انسان و طبیعت به پروردگار یگانه هستى، خود پیامدار نتایج و نکته هاى چندى از رابطه متقابل و هماهنگى آن دو مى باشد، که البته این رابطه دوسویه در آیات قرآن به روشنى بیان شده است.

نوع رابطه و تناسب انسان با طبیعت
هنگامى که سخن از رابطه متقابل و مناسبات انسان و طبیعت به میان مى آید این پرسش رخ مى نماید که منظور از (رابطه) چیست؟ زیرا در نظام هستى میان پدیده ها و موجودات، گونه هاى مختلفى از رابطه، قابل شناسایى و تعریف است. از آن جمله : 1. (رابطه علّى و معلولى); یعنى یک موجود علت پیدایش موجود دیگر مى شود. 2. (رابطه سبب و مسبب); یعنى یک موجود زمینه هاى پیدایش و ظهور موجود دیگر را فراهم مى آورد و یا موانع وجود آن را ازمیان بر مى دارد. 3. (معلول بودن هر دو موجود براى یک علت و تأثیرپذیرى آنها از یک منشأ وجود) که این امر خود نوعى سنخیت را پدید مى آورد و این سنخیت همانندى ها و همگونى هایى را به دنبال دارد. 4. (تأثیر متقابل دو موجود در یکدیگر)، به گونه اى که هر کدام بخشى از نیاز دیگرى را تأمین نماید. علاوه بر این تقسیم ها، تقسیم دیگرى در زمینه انواع رابطه ها امکان پذیر است و آن عبارت است از: 1. رابطه و تأثیر جسمانى و مادى 2. رابطه و تأثیر معنوى و معرفتى. مطالعه در آیات قرآن و همچنین تجربه علمى و حسى نشان مى دهد که تقریباً همه این گونه رابطه ها در باره انسان و طبیعت قابل شناسایى هستند. (جز رابطه علت و معلولى با معناى دقیق

فلسفى آن که اطلاق علت حقیقى بر غیرخداوند مجال نظر دارد.) ما در این نوشته محور تقسیم را، رابطه مادى و رابطه معنوى قرار مى دهیم و سایر گونه هاى رابطه و تناسب را در پرتو آن دو مورد توجه قرارمى دهیم.
رابطه مادى انسان با طبیعت
ـ رابطه بیولوژیک انسان با خاک و آب. (و الله انبتکم من الأرض نباتاً) للملائکه إنّى خالق بشراً من طین) ص / 71 آن هنگام که پروردگارت به ملائکه گفت، من بشرى را از گل خواهم آفرید. (فلینظر الانسان ممّ خلق. خلق من ماء دافق) طارق / 6ـ 5 (پس انسان بنگرد که از چه آفریده شده، از آبى جهنده آفریده شده است. (والله خلق کلّ دابه من ماء) نور / 45 و خداوند هر جنبنده و جاندارى را از آب آفرید. پیدایش انسان از خاک و از آب که بخشى در یک آیه و بخش دیگر در آیه اى دیگر مورد اشاره قرار گرفته است، نباید این توهم را پدید آورد که میان آن دو تناف

ى است، زیرا هر کدام از این دو عنصر، نقش خاص خود را در وجود انسان دارند و تعبیر (گل) که در برخى آیات آمده است، اشاره به نقش ترکیبى آب و خاک در پیدایش انسان دارد. ـ دامان س

خاوتمند طبیعت، منبع معیشت انسان (و أنزل من السماء ماءً فأخرج به من الثمرات

رزقاً لکم) ابراهیم / 32 و از آسمان باران فرو فرستاد، پس به وسیله آن میوه ها و حاصلها رویانید تا روزى شما باشد. (هو الذى أنزل من السماء ماء لکم… ینبت لکم به الزرع و الزیتون و النخیل و الأعناب و من کلّ الثمرات) نحل/ 11 اوست که از سوى آسمان بر

اى شما باران فرستاد، تا به وسیله آن براى شما کشتزار و زیتون و نخلها و تاکستانها و هر نوع میوه برویاند. (و هو الذى سخّر البحر لتأکلوا منه لحماً طریّاً و تستخرجوا منه حلیه تلبسونها و ترى الفلک مواخر فیه و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون) نحل/14 اوست که دریا را رام کرد تا از آن گوشت تازه بخورید و زیورهایى بیرون آرید و خویشتن بدان بیارایید. و کشتیها را مى بینى که دریا را مى شکافند و پیش مى روند، تا از فضل خدا روزى بطلبید، باشد که سپاس گویید.
رابطه انسان و طبیعت در قلمرو معنى و معرفت

هنگامى که سخن از رابطه معنوى و معرفتى به میان مى آید، چنین مى نماید که این رابطه باید یک سویه باشد، زیرا تنها انسان است که مى تواند واجد معنویت و معرفت باشد، و طبیعت، به دلیل فقدان ادراک و شعور و احساس نمى تواند از وجود انسان کسب معنى کند. اما با ملاحظه اى مى توان این رابطه را، متقابل دانست و گواه آن را از آیات وحى جست

وجو کرد. (حق بودن) از مقوله معنى است و خداوند براى بیان حقانیت آفرینش و وجود نظام جهان، به این نکته اشاره کرده است که وجود انسان و ادراک و عمل او در گستره جهان، آفرینش جهان را موجه ساخته و فلسفه حکیمانه آن را تبیین نموده و مى نماید. (و أن أقیموا الصلاه و اتقوه و هو الذى الیه تحشرون. و هو الذى خلق السموات و الأرض بالحقّ… ) انعام / 73 و

72 و این که نماز بپا دارید و تقواى الهى پیشه کنید و اوست که به سویش محشور مى شوید و اوست که آسمانها و زمین را به حق آفرید… توجه به ارتباط منطقى و عرفى ـ عقلى دو آیه مى رساند که میان عمل انسان و شخصیت آدمى با حقانیت آفرینش آسمانها و زمین، ارتباطى وثیق وجود دارد. این ارتباط به دو گونه قابل تصویر است. الف. چون آفرینش جهان حق است، انسان نیز باید پیرو حق باشد، و پیروى از حق نیازمند اقامه نماز و رعایت تقوا است. ب. انسان به عنوان موجودى مسؤول، ادراک کننده و انتخابگر و ملزم به رعایت حق، وجودش در نظام جهان، تبیین کننده حقانیت آفرینش همه جهان است. چرا که اگر انسان نمى بود و ادراک و مسؤولیتى

نداشت، آفرینش جهان به شکل کنونى، فلسفه اى خردمندانه و حکیمانه پیدا نمى کرد. اکنون باید دید که کدام یک از دو گونه ارتباط مى تواند مورد نظر آیه باشد؟ پاسخ این است که ناسازگارى میان دو ارتباط نیست، بلکه درست تر آن است که ارتباط حقانیت آفرینش انسان و طبیعت را ارتباطى دوسویه و داد و ستدى پایاپاى بدانیم، چراکه در آن صورت حکمت و علم گس آمده است که مطلب یادشده و فهم این نوشته را تأیید مى کند و آن جمله تأکید برحکیمانه بودن و خبیر بودن خداوند است. (و هو الحکیم الخبیر) انعام / 73 این مضمون، در آیات چندى از قرآن یاد شده است، از آن جمله: (ان الذین یضلّون عن سبیل الله لهم عذاب شدید بما نسوا یوم الحساب. و ما خلقنا السماء و الأرض و مابینهما باطلاً… ) ص/ 27 و 26 آنان که از راه خدا منحرف شوند، بدان سبب که روزحساب را از یاد برده اند به عذابى سخت گرفتار مى شوند. و ما آسمان و زمین و موجودات جهان را باطل نیافریده ایم. دقت در این آیات نشان مى دهد که حذف (مسؤولیت انسان) و (حسابرسى قیامت) از جهان، مستلزم باطل شمردن آفرینش گیتى است و البته مسؤولیت انسان و برپایى قیامت، فرع وجود و آفرینش انسان است.
بینایى و بصیرت انسان، معنى بخش زیبایى طبیعت
ییکى دیگر از مقوله هاى معنایى و ادراکى، مقوله زیبایى است. با این خصوصیت که ممکن است تجلى زیبایى در قامت ماده باشد ولى ارزش زیبایى و مؤثر بودن آن، منوط به درک شدن آن از سوى موجودى خردمند و احساسگر است که آن موجود در زمین، چیزى و کس

ى جز انسان نیست. (إنّا زیّنا السماء الدنیا بزینه الکواکب) صافات / 6 ما آسمان دنیا را به زیور ستارگان، آراستیم. (و زینّا السماء الدنیا بمصابیح) فصلت / 12 و آسمان دنیا را با فروزش چراغهایى، زینت دادیم. (و لقد جعلنا فى السماء بروجاً و زیّناها للناظرین) حجر / 16 و ما در آسمان برجهایى قرارداده ایم و آن را زینت بخشیدیم براى نظاره گران. آنچه ما در این آیات ـ به ویژه ـ دنبال مى کنیم، نکته اى است در واژه (ناظرین) که (به معناى اهل بینایى و تأمل و بینش است، و نقش معنایى آن در آیه این است که رابطه اى تنگاتنگ میان (زیبایى طبیعت)

و (بینایى و ادراک کنندگى انسان) وجود دارد، تا آنجا که در اصل ترسیم زیبایى در برابر چشمهاى باز و احساسگر انسان صورت گرفته است. بدان گونه که اگر نظاره گرى خردمند وجود نداشت، زیبایى طبیعت نه فایده اى داشت و نه فهم کردنى بود و نه حکیمانه. این است که آفریدگار این همه زیبایى و شگفتى، از یک سو انسان را به تأمل و تدبر و احساس و دریافت رموز زیبایى نظام جهان فراخوانده و از سوى دیگر با لحنى ملامت آمیز، چشم فروبستگان و غافل ماندگان از زیبایى طبیعت را مؤاخذه کرده است: (أفلم ینظروا إلى السماء فوقهم کیف بنیناها و زیّناها و مالها من فروج) ق / 6 پس آیا به آسمان گسترده بر فراز سرخویش نمى نگرند، که چگونه آن را بنا کرده ایم و زینت بخشیده ایم، به طورى که کمترین شکاف و کاستى در آن وجود ندارد! آیاتى که در باره زیبایى طبیعت تاکنون آوردیم، بر محور زیبایى آسمان و ستارگان استوار بود، در حالى که این زیبایى در ابعاد مختلف حیات در برابر چشمان بشر است. (و الأرض مددناها و ألقینا فیها رواسى و أنبتنا فیها من کلّ زوج بهیج) ق / 7 و زمین را گستردیم و در آن کوههاى بلند افکندیم و از هر گونه گیاه خوش منظر و بهجت انگیز در آن رویاندیم. طبیعت، بخش عمده اى از زیبایى خود را مدیون تنوع، رنگ آمیزى، طراوت و طراحى گلها و گیاهان است، ولى اگر احساسات و هیجان آدمى در کره خاک نباشد این زیبایى ها بیهوده خواهد بود، زیرا منظر زیبا نظاره گر ادراک کننده مى طلبد و همواره حکیمان هنرمند در برابر دیدگان هنرشناسان به خلق هنر همت مى گمارند. (الله الذى جعل لکم الارض قراراً و السماء بناءً و صوّرکم فأحسن صورکم… فتبارک الله رب العالمین) مؤمن / 64 خداوند است که زمین را قرارگاه شما ساخت، و آسمان را چون بنایى برافراشت، و شما را صورت بخ

شید و صورتتان را نیکو قرارداد… پس بزرگوار است پروردگار جهانیان. دراین آیه شکل اندام و ترسیم قامت و نقش بندى سیماى انسانها مورد اشاره قرار گرفته است که تصویرگرى آن به بهترین وجه صورت پذیرفته، تا آدمى با ادراک و تدبر در آن به این حقیقت پى برد که پروردگار جهانیان شایسته ستایش و تقدیر است. نتیجه اینکه انسان، خود به عنوان بخشى از طبیعت، هنر زیبایى پروردگار را در خود ذخیره دارد، ولى این زیبایى و این هنر، زمانى انکشاف مى یابد که مو
اندیشه انسان، کشف کننده رموز و آیات طبیعت
نظام طبیعت داراى قوانین، ضوابط، رموز و نشانه ها و اشارتهایى است که تنها، در پرتو اندیشه و تفکر بشر قابل شناسایى و بهره ورى است و اگر انسان و اندیشه او از جهان حذف شود، آن رموز و نشانه ها بى فرجام و لغو خواهند ماند. (ینبت لکم به الزرع و الزیتون و النخیل و الأعناب و من کلّ الثمرات إنّ فى ذلک لآیه لقوم یتفکّرون) نحل / 11 به وسیله باران، براى شما

کشتزار و زیتون و نخلها و تاکستانها و انواع میوه ها مى رویاند، همانا در این ـ رویش متنوع و گونه گون ـ آیه و عبرتى است براى اهل اندیشه و تفکر. (و سخّر لکم اللیل و النهار و الشمس و القمر و النجوم مسخّرات بأمره إنّ فى ذلک لآیات لقوم یعقلون) نحل / 12 و براى شما شب و روز را مسخر ساخت، و همچنین خورشید و ماه و ستارگان مسخر فرمان او هستند، همانا در این، نشانه هایى است براى اهل خرد و اندیشه. (و ما ذرأ لکم فى الأرض مختلفاً ألوانه إنّ فى ذلک لآیه لق

وم یذّکّرون) نحل / 13 و براى شما در زمین چیزهایى رنگارنگ و متنوّع آفرید، همانا در این نشانه اى بزرگ براى اهل تذکر و پندگیرى است. در آیات سه گانه اى که یاد شد، نشانه ها و آیات گوناگون الهى، نهفته در متن طبیعت، براى کسانى تدبیر شده است که از ویژگى تفکر، خردورزى و پندگیرى و نتیجه یابى برخوردار باشند و چنین ویژگیها در زمین، جز در انسان مشهود نیست. (أفلاینظرون الى الابل کیف خلقت. و الى السماء کیف رفعت. و الى الجبال کیف نصبت. و الى الأرض کیف سطحت) غاشیه / 20 ـ 17 آیا آدمیان نمى نگرند و نمى اندیشند که ساختمان بدنى

شتر چگونه آفریده شده است، و به سوى آسمان، نظر به تحقیق و تدبر نمى گشایند که چگونه افراشته آمده است و به کوهها فکر نمى کنند که چگونه برکشیده اند و به زمین نگاه نمى کنند که چگونه گسترده شده است.
منافع انسان، محور جهت گیرى و کارآیى طبیعت
آیات فراوانى در قرآن، به این نکته تأکید دارد که پدیده ها و جلوه هاى مختلف هستى در نظام طبیعت، همه و همه در جهت تأمین نیازهاى مادى و معنوى، جسمانى و معرفتى انسان طراحى و آفریده شده اند. از آن جمله: (و أنزل لکم من السماء ماءً) نمل / 60 و براى شما از آسمان باران فرو فرستاد. (و جعل لکم من الفلک و الأنعام ماترکبون) زخرف/ 12 از وسایلى چون کشتى و چهارپایان براى شما مرکب قرارداد. (و سخّر لکم الفلک لتجرى فى البحر بأمره و سخّر لکم الأنهار. و سخّر لکم الشمس و القمر دائبین و سخّر لکم اللیل و النهار) ابراهیم / 33ـ32 کشتى را در اختیار شما قرارداد تا به فرمان او در دریا حرکت کند، و نهرها را در جهت بهره ورى شما رام و انعطاف پذیر آفرید. و خورشید و ماه را براى شما مسخر کرد که در گردش هستند،

وشب و روز را مسخر شما گردانید. (الله الذى سخّرلکم البحر) جاثیه/ 12 خداوند است که دریا را براى شما رام و قابل بهره گیرى آفرید. (و سخّرلکم ما فى السموات و ما فى الأرض) جاثیه / 13 و آنچه در آسمانها و زمین است، خداوند مسخر و رام شما قرارداد. نه تنها تسخیر و امکان بهره ورى، بلکه آفرینش این پدیده ها از سوى خداوند، در اصل براى انسان دانسته شده است. (هو الذى خلق لکم

ما فى الأرض جمیعاً) بقره/ 29 اوست که همه آنچه در زمین است، براى شما و در جهت منافع شما آفرید. (فانشأنا لکم به جنّات من نخیل و أعناب) مؤمنون / 19 ما به وسیله باران، براى شما باغستانهایى از نخل و انواع انگورها پدید آوردیم و بنیان نهادیم. در این آیه واژه (انشأنا) تصریح به این حقیقت دارد که بخشى یا همه پدیده هاى طبیعت، از آغاز در جهت تأمین اه

داف آفرینش انسان و نیازهاى او ایجاد شده است.

طبیعت، آموزگار انسان
در بینش مکاتب الهى، معلم واقعى و حقیقى انسان ، خداوند است، ولى این نیز مسلم است که خداوند براى تعلیم انسان، اسباب و روشهاى مختلفى را قرارداده است که از آن جمله فرستادن انبیا و رسولان مى باشد. اما پیش از ارسال رسولان، در دو میدان دیگر، زمینه ها و ابزار و پیامهاى این آموزش تدارک شده است: الف) در وجود انسان، ابزار معرفتى به گونه فطرى و غریزى نهاده شده است. (الرحمن. خلق الانسان. علّمه البیان) الرحمان / 4 خداى رحمان، انسان را آفرید و بیان را به او آموخت. ب) در جاى جاى نظام طبیعت، زمینه ها و امکانات درس آموزى براى انسان پیش بینى شده است و بدین رو مى توان طبیعت را یکى از معلمان انسان دانست که با پیامها و الگوها و روشهایى که ارائه مى دهد، راه چگونه زیستن و چگونه استفاده کردن از عناصر جهان را در بعد مادى و معنوى به انسان مى آموزد. (و جعلنا اللیل و النهار آیتین… و لتعلموا عدد السنین و الحساب) اسراء/ 12 و شب و روز را دو آیه قرار دادیم… تا این که شمارش سال و حساب را بدانید. (و بالنجم هم یهتدون) نحل / 16 و به وسیله ستارگان، راه مى یابند. (و هو الذى جعل لکم النجوم لتهتدوا بها فى ظلمات البرّ و البحر) انعام / 97 اوست که ستارگان را براى شما قرارداد تا به

وسیله آن در ظلمت دشت و دریا، راه را باز شناسید. درس آموزى انسان از طبیعت و الگوگیرى از آن، بسیار متنوع و گسترده است و قرآن تنها به نمونه هاى خاصى از آن اشاره کرده است که ابتدایى ترین و طبیعى ترین آنها به شمار مى آیند تا نشان دهد که انسان، بدون تدابیر آموزشى خداوند در طبیعت، حتى از راهیابى به پایین ترین روشها ناتوان است. خداوند این موضوع را در قالب یک گزارش بیان کرده است که یکى از فرزندان آدم، به دلیلى سست و غیرمنطقى، برادر خود

را کشت، ولى پس از انجام این عمل، نمى دانست که با بدن ب

ى جان برادر چه کند! (فبعث الله غراباً یبحث فى الأرض لیریه کیف یوارى سوأه اخیه قال یا ویلتى أعجزت أن أکون مثل هذا الغراب) مائده / 21 خداوند کلاغى را واداشت تا زمین را بکاود و به او بیاموزد که چگونه جسد برادر خود را پنهان سازد، گفت: واى بر من، از این کلاغ هم عاجزترم.
طبیعت، میدان مطالعه و درس آموزى انسان
(قل سیروا فى الارض فانظروا کیف بدأ الخلق ثم الله ینشئ النشأه الآخره إنّ الله على کل شیئ قدیر) عنکبوت / 20 بگو! در زمین سیر کنید پس بنگرید و تأمل کنید که خداوند چگونه [و به چه شیوه و با چه قانونى] آفرینش را آغاز کرده و سپس مرحله آخرت را ایجاد مى کند. همانا خداوند بر همه چیز تواناست. کلام وحى، سیر و کاوش در زمین را توصیه کرده است، تا انسان از طریق آن ابتدا به چگونگى پیدایش پدیده هاى زمین پى برد و در مرحله دوم دریابد که خداوند بر اساس همان ملاک وشیوه که نظام جهان را پدید آورده است، جهان آخرت را به وجود خواهد آورد. چه این که قدرت خداوند در ایجاد نظام دنیا، خود گویا ترین دلیل بر قدرت او در ایجاد نشئه آخرت است. در این آیه به روشنى پهنه زمین و پدیده هاى آن، میدان مطالعه و اندیشه انسان معرفى شده اند تا از این رهگذر، از شهود عالم به غیب آن نیز راه یابد. (أو لیس الذى خلق السموات و الأرض بقادر على أن یخلق مثلهم بلى و هو الخلاق العلیم) یس / 81 آیا براستى، خداوندى که آسمانها و زمین را آفریده است، نمى تواند همانند آدمیان را بیافریند! آرى مى تواند، زیرا او آفرینن

ده اى بس داناست. در این آیه نیز تأمل و تدبّر در طبیعت، راه دستیابى به خلاقیت و دانش خداوند و قوانین آفرینش دانسته شده است. (و یتفکّرون فى خلق السموات و الأرض ربّنا ما خلقت هذا باطلاً) آل عمران / 191 و در آفرینش آسمانها و زمین تفکر مى کنند، پروردگارا! این جهان را بیهوده نیافریده اى. آرى جمال و نظام طبیعت، این قابلیت پیام و نظم درونى را در خود نهفته دارد که انسان ها با تفکر در آن، به حقانیت و هدفدارى جهان پى برند. (الله الذى رفع السموات بغیر عمد ترونها… لعلّکم بلقاء ربکم توقنون) رعد/ 2 (خداوند است که آسمان را بدون ستونه

ایى که دیده شوند آفرید… تا مگر به ملاقات پروردگارتان یقین کنید. توجه به اسرار آفرینش و قوانین دقیق جاذبه هاى فضایى و کیهانى که به حرکت منظم و حساب شده ک

رات و شکل گیرى آسمان مى انجامند، زمینه آن است که بشر از تردید و غفلت نسبت به امکان و تحقق رستاخیز و پاسخگویى در برابر پروردگار بیرون آید و به مرحله یقین دست یابد. بنابراین انسان براى رسیدن به یقین و معرفت راسخ دینى، باید از گذرگاه کیهان شناسى عبور کند. آیات در این زمینه فراوان است و آنچه یاد شد تنها نمونه اى راهگشا و راهنماست.
مظاهر طبیعت، آیات الهى براى انسان
(و من آیاته خلق السموات و الأرض وما بثّ فیهما من دابّه) شورى / 29 و از آیات الهى، آفرینش آسمانها و زمین و پراکندن جنبندگان در آن دو است. (ألم یروا أنّا جعلنا اللیل لیسکنوا فیه و النهار مبصراً ان فى ذلک لآیات لقوم یؤمنون) نمل / 86 آیا نمى بینید که شب را پدید آوردیم تا در آن بیارامند و روز را روشنى بخشیدیم، همانا در این [مظاهر طبیعت] براى اهل ایمان، نشانه ها است. آیه بودن مظاهر طبیعت و راهنما بودن آنها به سوى معرفت خدا، از جمله مسایلى است که حجم بالایى را در قرآن به خود اختصاص داده است، از آن ج

مله: گوناگونى و ا ختلاف زبانها و رنگها (روم / 22)، رعد و برق ابرها، ریزش باران و حیات زمین پس از خزان (روم / 24)، نقش مفید و مؤثر حیوانات در تغذیه و تحمّل بار زندگى انسان (مؤمن / 79)،

آمد و شد روز و شب، وزش بادها (جاثیه /5 )، امکان بهره ورى از دریا در کشتى رانى و صید ماهى ها (جاثیه / 12)، انعطاف پذیرى زمین براى کشت و احداث بناها و تأسیس راهها (فصلت / 39) و…
طبیعت، ارائه دهنده نمودهاى محسوس براى جهان نامحسوس
ییکى از ابعاد ظریف و پیامهاى نهفته طبیعت، ارائه مثالها و نمونه هاى محسوس، به منظور نزدیک ساختن جهان غیر محسوس به فهم و ادراک انسان است. نقش طبیعت در ایفاى این رسالت، نقشى بس خطیر و سازنده است و در کلام وحى توجه شا

یانى به آن شده است، هر چند قرآن پژوهان کمتر به آن التفات یافته باشند. ییکى از نمونه هاى آشکار و روشن این معنى آن است که خداوند بهار را مثالى از رستاخیز و حیات پس از مرگ معرفى کرده است. (والله الذى أرسل الریاح فتثیر سحاباً فسقناه إلى

بلد میّت فأحیینا به الأرض بعد موتها کذلک النشور) فاطر / 9 و خداوند است که بادها را گسیل مى دارد تا ابرها را بر انگیزند، پس ما ابرها را به سرزمین خزان زده مى رانیم و زمین مرده را حیات مى بخشیم، زنده شدن مردگان در قیامت نیز چنین است. استفاده از پدیده هاى طبیعى و نمونه هاى حسى در تبیین مفاهیم و معارف نامحسوس به صورت مکرر در کلام وحى دیده مى شود که تفصیل آن خود نوشته اى ویژه را مى طلبد و تنها به بیان بخشى از فهرست آن آیات اشاره مى شود: ـ سنگها و صخره هاى سخت، تجسمى از قلبهاى قساوت گرفته (ثم قست قلوبکم من بعد ذلک فهى کالحجاره… ) بقره / 74 ـ موجود فاقد بینایى و شنوایى، نمادى از انسان حق ناپذیر (صمّ بکم عمى فهم لایرجعون) بقره/ 18 ـ ظلمت آمیخته با رعد و برق، ترسیمى از زندگى و حرکت منافقان (او کصیّب من السماء فیه ظلمات و رعد و برق… ) بقره/ 19 ـ خوشه پربار و پرثمر برآمده از یک دانه بذر در عالم طبیعت، مثالى گویا از آثار زاینده و بالنده انفاق در راه خدا (مثل الذین ینفقون أموالهم فى سبیل الله کمثل حبّه أنبتت سبع سنابل فى کلّ سنبله مأه ح

به) بقره / 261 ـ غبار نشسته بر سنگ صاف و ناپایدار در برابر باران و غیرقابل استفاده براى کشت و بهره بردارى، تمثیلى از انفاق ریایى و صرف مال در راه غیر خدا (کالذى ینفق ماله رئاء الناس… فمثله کمثل صفوان علیه تراب فأصابه وابل فترکه صلداً) بقره/ 264 ـ رخدادهاى شگفت و خارج از قوانین شناخته شده طبیعت، نشانى از محدود نبودن قدرت خداوند است در چهارچوبه قوانین و ضوابط جهان ماده. (قال ربّ أنّى یکون لى غلام و قد بلغنى الکبر

و امرأتى عاقر قال کذلک الله یفعل ما یشاء) آل عمران / 40 ـ وزش بادهاى سرد حاصل سوز به کشتزاران و از بین رفتن حاصلها، نمودارى است از اموال، دارایى ها و توانایى صرف شده در مسیر دنیا و دنیامدارى. (مثل ما ینفقون فى هذه الحیوه الدنیا کمثل ریح فیها صرّ أصابت حرث قوم ظلموا أنفسهم) آل عمران / 117 ـ واکنش و تعرض سگ در برابر انسان، چه انس

ان به او حمله کند یا او را به خود وا نهد، مثالى از انسانهاى حق ناپذیر است که در هر حال با حق ستیز دارند و به دلیل خصلتى درونى نمى توانند ازمقابله با حق و واکنش منفى در برابر آن چشم بپوشند. (فمثله کمثل الکلب إن تحمل علیه یلهث أو تترکه یلهث ذلک مثل القوم الذین کذبوا بآیاتنا) اعراف / 176 ـ حقارت، ذلت و بى ارادگى و بى خردى چارپایان، ترسیمى است از گمراهى و درس نیاموزى انسانهایى که از ابزار معرفتى خود در جهت حق شناسى بهره نمى گیرند و در عالم غفلت به سر مى برند. (لهم قلوب لایفقهون بها … اولئک کالانعام بل هم أضلّ اولئک هم الغافلون) اعراف / 179 ـ شکل گیرى سراب در برابر چشمان تشنگان بیابان و ناکامى مکرر آنان با نزدیک شدن به آن، تمثیلى است از اعمال، روش و منش کافران و دین ناباوران. (و الذین کفروا أعمالهم کسراب بقیعه یحسبه الظمآن ماءً حتى إذا جاءه لم یجده شیئاً) نور / 39 ـ درختان سخت ریشه و سرو قامت و پرثمر، ترسیمى هستند از زندگى انسانهاى شایسته و پاکیزه و اعمال و اندیشه آنان. (ضرب الله مثلاً کلمه طیّبه کشجره طیّبه أصلها ثابت و فرعها فى السماء تؤتى أکلها کلّ حین بإذن ربّها) ابراهیم / 25 و 24 ـ خانه سست و بى بنیاد عنکبوت، تجسمى است از پیوند سست و ناپایدار انسانها با غیر خدا و اولیاى غیرالهى. (مثل الذین اتخذوا من دون الله أولیاء کمثل العنکبوت اتّخذت بیتاً و إنّ أوهن البیوت لبیت العنکبوت) عنکبوت/ 41 این آیات و تمثیل ها و نمونه ها و ترسیم ها تنها بخشى از آیاتى هستند که در آنها از پدیده هاى طبیعت به عنوان امورى محسوس و ملموس، در جهت بیان حقیقتى نا محسوس از نوع معانى و مفاهیم یا از نوع حقایق غیبى و اخر

وى استفاده شده است.
حقوق متقابل انسان و طبیعت
تدبر و دقت در آیات وحى، مناسبات بیش ترى را میان انسان و طبیعت به دست مى دهد و آنچه یاد شد تنها مى تواند بخشى از آن همه به حساب آید و در این نوشته به عنوان آخرین رابطه انسان و طبیعت به حقوق متقابل آن دو اشاره خواهیم داشت. الف. انسان به عنوان محور جهان طبیعت در کره خاک، که کارآیى و ثمربخشى پدیده هاى گیتى در جهت منافع و مصالح و زندگى و بالندگى و آزمودن او طراحى شده است، این حق را یافته است که بهترین بهره بردارى را از طبیعت داشته باشد، جز آنجا که به ضرر و زیان جدى او بیانجامد. (یا أیها الناس کلوا ممّا فى الأرض حلالاً طیباً) بقره / 168 اى مردم! از چیزهایى که در زمین حلال و پاکیزه است بخو

رید و بهره ببرید. (فانتشروا فى الارض و ابتغوا من فضل الله) جمعه / 10 در زمین پراکنده شوید و براى به دست آوردن فضل الهى به جست وجو برخیزید. (قل من حرّم زینه الله التى أخرج لعباده و الطیّبات من الرزق) اعراف / 32 بگو! چه کسى زینتهاى الهى را که براى بندگانش به وجود آورده، حرام کرده است و همچنین روزى هاى پاکیزه را! از سوى دیگر، بهره ورى غیرمنطقى و اسراف گونه از طبیعت، اقدامى نادرست دانسته شده است: (یا بنى آدم خذوا زینتکم عند کلّ مسجد و کلوا و اشربوا و لاتسرفوا) اعراف/ 21 اى فرزندان آدم! به هنگام هر عبادت، لباس و زینت خود را بپوشید و نیز بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نکنید. از دیگر مواردى که دخالت و تصرف انسان در طبیعت محدود شده است، مواردى هستند که تصرف انسان مایه فسادگرى و طغیان و پیروى از روشهاى شیطانى باشد. (کلوا و اشربوا من رزق الله و لاتعثوا فى الأرض مفسدین) بقره / 60 بخورید و بیاشامید از روزى خداوند، و در زمین به فساد سرکشى مکنید. (کلوا مما رزقکم الله و لاتتبعوا خطوات الشیطان) انعام / 142 از روزى هاى خداوند بهره بردارى کنید و خطوط شیطان را پیروى ننمایید. علاوه بر اینها، در منطق وحى، چونان منطق خرد و احساس انسانى، طبیعت در برابر نعمتها و الطافى که به انسان ارزانى مى دارد، حقوقى را بر گردن آدمى مى نهد که نمونه اى از آنها آیه زیر است: (کلوا من ثمره إذا أثمر و آتوا حقه یوم حصاده) انعام / 141 چون نخلها و تاکستانها و کشتزاران به بار نشینند، از میوه آنها بهره مند شوید و بخورید و در روز درو، حق آن را نیز بپردازید

کلمات کلیدی :

 پروژه دانشجویی مقاله بودجه دولت و اندازه دولت در pdf دارای 47 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله بودجه دولت و اندازه دولت در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله بودجه دولت و اندازه دولت در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله بودجه دولت و اندازه دولت در pdf :

بودجه دولت و اندازه دولت

در اقتصاد ایران سیاست‌های اتخاذ شده توسط دولت بیش از آنکه موجب رفع موانع کاستی‌ها و اختلالات بازارها شود، با تبدیل شدن به عامل اختلال از کارآیی تخصیص منابع می‌کاهد.
1 – اندازه دولت عمومی :
دولت عمومی علاوه‌ بر دولت مرکزی شامل شهرداری‌ها و سازمان تامین اجتماعی نیز می‌گردد. آمار مربوط به شهرداری‌ها و سازمان تامین اجتماعی در زمینه مخارج مصرفی آنها در تمام سال‌ها و در زمینه هزینه تشکیل سرمایه ثابت ناخالص آنها از سال 1367 به بعد وجود دارد. بنابراین، با توجه به مقیاس کوچک مخارج شهرداری‌ها و تامین اجتماعی در مقایسه با دولت مرکزی، اندازه دولت عمومی نیز از روندی مشابه با دولت مرکزی پیروی می‌کند.
اندازه دولت عمومی در سال‌های پس از انقلاب نسبت به دوره رونق درآمدهای نفتی در قبل از انقلاب کاهش قابل‌ملاحظه‌ای یافته است. اندازه دولت عمومی و همچنین نسبت مخارج جاری از هزینه ناخالص داخلی (GDP) در دوره انقلاب و جنگ نسبت به برنامه‌های اول، دوم و سوم توسعه بزرگ‌تر بوده است که با توجه به کاهش شدید رشد اقتصادی در این دوره، این اتفاق بدیهی به نظر می‌رسد.
با افزایش قابل‌توجه رشد اقتصادی در سال‌های بعد از جنگ، به‌رغم رشد مثبت مخارج دولت در بخش مخارج جاری و رشد بالای مخارج عمرانی، اندازه دولت عمومی کاهش یافت. رکود اقتصادی ناشی از کاهش درآمدهای نفتی در سال‌های 1376 و 1377 سبب شد که به‌رغم کاهش رشد مخارج عمومی طی سال‌های برنامه دوم، اندازه دولت در این سال‌ها افزایش یابد. رشد مخارج عمرانی شهرداری‌ها و سازمان تامین اجتماعی طی سال‌های برنامه سوم توسعه سبب شد که نسبت مخارج عمرانی دولت عمومی به GDP در این دوره نسبت به دولت مرکزی کاهش کمتری یابد. همچنین اندازه دولت عمومی در سایه گسترش اندازه دولت مرکزی در سال 1384 نسبت به سال 1383 رشد بالایی داشته است.
* نسبت مخارج جاری به مخارج عمرانی برای دولت عمومی نیز مشابه با دولت مرکزی طی دوره‌های مورد بررسی بعد از انقلاب اسلامی همچنین سال 1384 همواره بزرگ‌تر از 2 می‌باشد.

2 – اندازه بخش عمومی :
بخش عمومی علاوه‌بر دولت عمومی شامل شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت نیز می‌باشد. به عبارتی دیگر، بخش عمومی در برگیرنده تمام فعالیت‌های دولتی در قالب بودجه کل کشور است. ارقام مربوط به هزینه‌های جاری شرکت‌های دولتی ارقام مصوب در قوانین بودجه کل کشور و ارقام مربوط به هزینه‌های عمرانی آنها ارقام هزینه تشکیل سرمایه ثابت ناخالص شرکت‌های دولتی در حساب‌های ملی می‌باشد. لازم به ذکر است که ارقام مربوط به بودجه شرکت‌های دولتی در قوانین بودجه سال‌های 62-1358 آورده نشده است.
اندازه بخش عمومی نیز در سال‌های رونق درآمدهای نفتی (سال‌های 57-1352) به‌ویژه در بخش مخارج جاری بسیار بزرگ بوده است. در دوره انقلاب و جنگ اندازه بخش عمومی به 8/40 کاهش یافت که با توجه به نکته ذکر شده در بالا، این رقم به دلیل در بر نداشتن هزینه‌های جاری شرکت‌های دولتی در سال‌های 1358 تا 1362 کمتر از حد واقعی خود می‌باشد. با پایان یافتن رکود اقتصادی دوران جنگ و شروع رونق اقتصادی طی سال‌های برنامه اول توسعه، به‌ رغم رشد بالای مخارج جاری و عمرانی بخش عمومی، اندازه بخش عمومی کاهش یافت.
رکود اقتصادی ناشی از کاهش درآمدهای نفتی در سال‌های 1376 و 1377 با وقفه زمان بیشتری نسبت به دولت مرکزی و دولت عمومی باعث کاهش اندازه بخش عمومی در سال‌های 1378 و 1379 گردید. رشد بالای مخارج جاری شرکت‌های دولتی طی سال‌های برنامه سوم توسعه سبب شد که اندازه بخش عمومی برخلاف اندازه دولت مرکزی و اندازه دولت عمومی، نسبت به برنامه دوم توسعه افزایش یابد.
رشد بالای مخارج عمرانی دولت مرکزی به همراه رشد بالای مخارج جاری شرکت‌های دولتی در سال 1384 موجب رشد قابل توجه اندازه بخش عمومی در این سال در مقایسه با سال 1383 گردید. به طوری که اندازه بخش عمومی از 1/57درصد در سال 1383 به 2/72درصد در سال 1384 افزایش یافت.

3 – منابع بودجه کل کشور :
ارقام مصوب بودجه کل کشور می‌تواند نشانگر جهت‌گیری سیاست‌گذاری مالی و بودجه در دوره‌های مورد بررسی باشد. همچنین، بررسی بودجه شرکت‌های دولتی می‌تواند گستره تصدی‌گری‌های دولت بر اقتصاد کشور را نشان دهد.
3-1 تسلط بودجه‌ای بخش عمومی بر اقتصاد ایران :
نسبت منابع بودجه کل کشور به GDP در دوره رونق درآمدهای نفتی (57-1352) بیش از 67درصد بوده است. همزمان با رکود اقتصادی در دوره انقلاب و جنگ، نسبت بودجه کل کشور به GDP نیز کاهش چشمگیری داشت. رونق اقتصادی کشور طی برنامه اول سبب رشد بودجه کل کشور شد. اما نسبت منابع بودجه کل کشور به GDP افزایش ناچیزی پیدا کرد.
با کاهش رونق اقتصادی در برنامه دوم توسعه، متوسط نرخ رشد سالانه نسبت بودجه کل کشور به GDP نیز کاهش یافت اما در مجموع متوسط نسبت بودجه کل کشور به GDP طی برنامه دوم نسبت به برنامه اول توسعه افزایش چشمگیری یافته و به حدود 60درصد رسید.
رشد سالانه نسبت بودجه کل کشور به GDP طی برنامه سوم افزایش یافت و این نسبت را به حدود 72درصد رساند. بودجه کل کشور در سال 1384 نسبت به سال 1383 رشد چشمگیری داشت به طوری که نسبت بودجه کل کشور به GDP با رشد 4/16درصدی به بیش از 89درصد بالغ می‌گردد.
* بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که طبق ارقام مصوب قوانین بودجه کل کشور، تسلط دولت بر اقتصاد کشور طی سال‌های برنامه اول، دوم و سوم توسعه کشور افزایش یافته و در سال 1384 به حداکثر رسیده است. لازم به ذکر است که در صورت احتساب رقم مصوب شفاف سازی قیمت (یارانه) حامل‌های انرژی در سال‌های 84-1382 میزان تسلط بودجه‌ای دولت بر اقتصاد طی برنامه سوم و همچنین سال 1384 بالاتر نیز خواهد رفت.

3-2 تسلط تصدیگری‌های بخش عمومی بر اقتصاد ایران :
نسبت منابع شرکت‌های دولتی به GDP و همچنین نسبت بودجه شرکت‌های دولتی به بودجه کل کشور نشان می‌دهد که دولت همزمان با سیاست انبساطی بودجه‌ای، سیاست انبساطی گسترش تصدیگری‌های دولتی را نیز طی برنامه‌های توسعه‌ای بعد از انقلاب دنبال کرده است .
افزایش این دو نسبت در طی برنامه‌های اول و دوم توسعه نشانگر رشد سریع‌ تر منابع بودجه شرکت‌های دولتی نسبت به منابع بودجه کل کشور همچنین رشد تولید ناخالص داخلی می‌باشد.
نسبت بودجه شرکت‌های دولتی به بودجه کل کشور طی برنامه سوم توسعه اندکی کاهش یافته است که می‌تواند نشانگر پایبندی نسبی دولت به کاهش تصدیگری‌های دولت باشد.
البته احتساب رقم شفاف‌سازی قیمت (یارانه) حامل‌های انرژی در سال‌های 1382 و 1383 در بودجه عمومی دولت این پایبندی را با قوت بیشتری تایید می‌کند.

اما از آنجایی که رشد منابع بودجه شرکت‌های دولتی در سال‌های برنامه سوم بیش از رشد GDP بوده، نسبت بودجه شرکت‌های دولتی به GDP طی سال‌های این برنامه نیز افزایش یافته است.
* افزایش نسبت منابع شرکت‌های دولتی به GDP در سال‌‌های بعد از انقلاب می‌تواند گویای بهره‌وری ضعیف عوامل کار و سرمایه در بخش دولتی و مدت زمان طولانی بهره‌برداری از طرح‌های تولیدی در اقتصاد ایران باشد.
افزایش هر سه نسبت منابع بودجه کل کشور به GDP، منابع شرکت‌های دولتی به GDP و بودجه شرکت‌های دولتی به بودجه کل کشور در سال 1384 گویای این نکته است که دولت هیچگونه پایبندی به اهداف سند چشم‌انداز بیست ساله (1404-1384) و برنامه چهارم توسعه برای کوچک کردن اندازه دولت در اقتصاد ایران نداشته است.

4 – بررسی نقش غیربودجه‌ای دولت در اقتصاد دولت :
همانگونه که در بخش مباحث نظری اشاره شد، لازم است علاوه بر نقش بودجه‌ای و نقش تصدیگری دولت به نقش غیربودجه‌ای دولت در اقتصاد کشور نیز توجه شود.
دولت‌ها به واسطه مجرای سیاست‌ها، قوانین، مقررات و تنظیمات مختلفی که اجرا یا اعمال می‌کنند بر ابعاد خرد و کلان اقتصاد تاثیر می‌گذارند.

به عنوان مثال می‌توان به مداخلات دولت در بازارهایی از قبیل اعتبارات بانکی، ارز و انرژی اشاره کرد.
برای نشان دادن میزان مداخلات غیربودجه‌ای دولت در اقتصاد ایران نیاز به ساختن یک شاخص مناسب داریم که پرداختن به آن از حوزه این گزارش بیرون است.
سال (1384) در بررسی ابعاد دخالت‌های غیربودجه‌ای دولت در اقتصاد ایران دو شاخص میزان اختلال دولت در اقتصاد و اثربخشی دولت در اقتصاد را برای سال‌های 1338 تا 1381 تدوین کرده است.

این شاخص‌ها در محدوده صفر تا ده تعریف شده‌اند که عدد صفر در آنها نشان‌دهنده کمترین سطح اختلال و اثربخشی (بیشترین عدم اثربخشی) و عدد ده نشان‌دهنده بیشترین سطح اختلال و اثربخشی (کم‌ترین عدم اثربخشی) می‌باشد.

شاخص اثربخشی دولت میزان اعتبار سیاست‌ها و قوانین و مقررات دولت و همچنین اثربخشی آنها را دربر می‌گیرد.

* شاخص کل اختلال از سه جزو اختلال سیاستگذار، اختلال مالکیت و تصدی‌های دولت و اختلال تنظیم قوانین و مقررات دولتی تشکیل شده است.

اهمیت هر یک از این اجزا به ترتیب 55، 18 و 27 درصد است. اهمیت نسبی اجزای شاخص کل اختلال دولت نشان می‌دهد که اهمیت اختلال سیاستگذاری بیشتر است.

به عبارت دیگر در اقتصاد ایران سیاست‌های اتخاذ شده توسط دولت بیش از آنکه موجب رفع موانع، کاستی‌ها و اختلالات بازارها شود، با تبدیل شدن به عامل اختلال از کارآیی تخصیص منابع می‌کاهد.

بنیاد هریتیج و موسسه فریزر سالانه اقدام به محاسبه و انتشار شاخص آزادی اقتصادی برای تعداد زیادی از کشورهای جهان می‌کنند.

اطلاعات مورد استفاده در محاسبه شاخص‌های این دو موسسه علاوه بر ابعاد بودجه‌ای و تصدیگری‌های دولت، بعد غیربودجه‌ای مداخلات دولت در زمینه سیاست پولی، مقررات و تنظیمات دولتی، بازار کار، تجارت خارجی، حقوق مالکیت و; را نیز پوشش می‌دهند.
* بررسی این دو شاخص برای ایران و مقایسه آن با دیگر کشورهای جهان می‌تواند تصویر مناسبی درباره نقش غیربودجه‌ای دولت در اقتصاد ایران فراهم سازد.
اندازه دولت بعد از انقلاب
افزایش حجم و اندازه دولت در دهه های اخیر یکی از موضوعات اساسی در علوم اجتماعی بویژه در علم اقتصاد بوده است. در سراسر قرن بیستم، اکثر کشورهای صنعتی و در حال توسعه به رغم تفاوت های آشکار در ساختارهای نهادی و جمعیتی، شاهد رشد چشمگیر مخارج عمومی بوده اند.
حجم دولت در کشورهای صنعتی از 12 در سال 1913م به حدود نصف GOP در دهه های اخیر افزایش یافته است.[1]
وضعیت کشورهای در حال توسعه نیز این گونه بوده و از دهه 1960 م به بعد، هر ساله مخارج دولتی سیر صعودی داشته و از حدود 15% در سال 1960م به بالای 30% در دهه 1990م افزایش یافته است.[2] آمار نشان می دهد در کشور ما نیز همین روند وجود داشته، هر ساله با رشد فزاینده مخارج دولتی روبرو بوده ایم. این میزان که در سال 1338، 11 بوده در سال 1357 به اوج خود (3/35) رسیده و بعد از آن با نوسان، حدود 30 در سال 1367 به حدّاقل خود (3/15) رسیده و بعد از آن و پایان جنگ تحمیلی علی رغم اجرای سیاست های تعدیل و خصوصی سازی و حذف رایانه ها و نظایر آن، این روند، سیر صعودی داشته است.
این رشد صعودی حجم دولت دانشمندان را به تفکّر فرو برده و دلایل نظری زیادی برای توجیه این امر بیان شده است و این تئوری ها در ادبیات «انتخاب عمومی» مورد بحث و بررسی و آزمون های تجربی واقع شده است. این تئوری ها از مناظر مختلف تقسیم بندی و تجزیه و تحلیل شده اند.
هاسلی و بورچردینگ[3] (1997م) این تئوری ها را به دو گروه نهادی[4] و غیرنهادی[5]، و از منظری دیگر به تئوری های سیاسی[6] و غیرسیاسی[7] تقسیم بندی نموده اند و از نگاهی دیگر نیز این تئوری ها، تئوری های طرف عرضه و طرف تقاضا قلمداد می شوند. در ادبیات موجود کتاب های فارسی اقتصاد بخش عمومی، این تئوری ها به الگوهای خرد و کلان بخش عمومی[8] یا فقط در قالب الگوهای کلان رشد بخش عمومی[9] مطرح گردیده اند.
به طور کلّی دیدگاه های غیرنهادی بر ابعاد مکانیکی رشد بخش عمومی تأکید دارند و این نگاه نیز بر تئوری مرسوم نئوکلاسیک اقتصادی استوار است که اساساً نسبت حجم دولت را نتیجه تحوّلات شرایط اجتماعی و بازار می دانند.
از طرف دیگر الگوهای نهادی اساساً بر مدل های سیاسی رشد مخارج دولت در رابطه با فعالیت های رانت جویانه در بین رای دهندگانِ مالیات پرداز، گروه های دارای منافع خاص و دیوان سالاران دولتی تأکید دارند.
در این مقاله عوامل رشد دولت، از دو منظر نهادی و غیرنهادی بحث خواهد شد و مطالعات تجربی و با اشاره به تئوری های موجود، سعی خواهد شد سایر دیدگاه ها به نوعی درون این موضوع بررسی شود. در ادامه نیز به بحث رابطه تئوری سیکل های سیاسی رابطه و تأثیر آن بر کسری بودجه و افزایش حجم دولت پرداخته خواهد شد. در پایان، نیز به مطالعه تجربی انجام شده در مورد ایران و نتیجه گیری از مجموع مطالب پرداخته خواهد شد.
قبل از شروع بحث لازم است اشاره شود که برای اندازه گیری اندازه دولت، شاخص های گوناگونی وجود دارد که هر کدام دارای نقاط قوت و ضعف خاصی می باشند. شناخته ترین معیار در این زمینه نسبت هزینه های دولتی به کلّ هزینه ها و یا GDP است . ما نیز به همین ملاک توجه خواهیم داشت.[10]
1 ) نگرش های غیرنهادی
به طور عمومی مدل های غیرسیاسی این گونه فرض می کنند که دولت به خاطر شکست بازارهای خصوصی در فراهم نمودن سطوح دلخواه خدمات عمومی معین، اقدام به تهیه این گونه کالاها می نماید؛ در این زمینه، این که دولت به خواست چه افراد و گروه هایی توجّه می کند یکی از موضوعات اساسی است. در این گونه مدل ها این گونه فرض می شود که در نظام های اکثریتی رای دهندگان میانه، نقشی اساسی و کلیدی در مشخص کردن سطوح مخارج دولتی ایفا می کنند. پس شیوه کلّی برای ترسیم تقاضای خدمات عمومی، معین کردن تقاضای رای دهندگان میانه است، و این امر به ترجیحات رای دهندگان، درآمدها، مقدار مالیات برای هر واحد خدمات و قیمت کالاها و خدمات خصوصی بستگی دارد.
در طرف عرضه تحلیل های غیرنهادی، تئوری «بیماری هزینه بامول»[11] به عنوان یکی از مهمترین تئوری ها قلمداد می شود. بامول (1967م) در تئوری خود چنین بیان کرد چون بخش دولتی تا حدّ زیاد کاربر است، نرخ های رشد بهره وری این بخش به احتمال زیاد در مقایسه با صنایع سرمایه بر بخش خصوصی پایین خواهد بود و این امر نیز موجب افزایش قیمت نسبی خدمات دولتی در طی زمان می گردد و از آنجا که تقاضای کالاهای عمومی دارای حساسیت قیمتی نیست، افزایش در قیمت نسبی خدمات دولتی مستلزم افزایش ارزش واقعی مخارج دولتی است.
مطالعات فراوانی موضوع افزایش پیوسته قیمت نسبی خدمات دولتی را به اثبات رسانده اند و در حال حاضر بی کشش بودن تقاضای قیمتی و خدمات دولتی به عنوان حقیقتی ثابت در ادبیات انتخاب عمومی، مقبول است.
اکثریت دانشمندان بخش عمومی این دیدگاه بامول را به عنوان منبع مهم گسترش بخش عمومی پذیرفته اند.
یکی دیگر از عناصر مرسوم و قدیمی توضیح دهنده رشد حجم دولت، افزایش درآمد است. واگنر[12] (1893م) در قرن 19م بیان کرد که با روند رو به رشد جامعه و اقتصاد آن در طی زمان، نقش دولت در مسایل بودجه مالی هم بر حسب شرایط نسبی و هم مطلق افزایش می یابد . وی این امر را «قانون گسترش مخارج دولتی»[13] نامید.
بیشتر محققان معاصر واگنر از نظریه وی حمایت نکردند، امّا مطالعاتی که بعد از سال 1969 میلادی در مورد این قانون صورت گرفت، مؤید دیدگاه وی می باشد.[14]
در تئوری های غیرنهادی، «جمعیت» به عنوان یکی از عوامل دخیل در رشد اندازه دولت مطرح است. این که جمعیت چگونه بر این امر تأثیر می گذارد، این گونه بیان می شود که جمعیت در تابع تقاضای رای دهندگان میانه از طریق خنثی کردن تأثیرات مصارف مشترک و کاهش سهم مالیاتی رای دهندگان میانه، وارد تابع تقاضای رای دهندگان میانه می شود. با فرض کشش قیمتی صفر و فرض هزینه نهایی ثابت، برای کالاها و خدماتی که به صورت عمومی فراهم شده اند. جمعیتِ بیشتر مستلزم مخارج عمومی کمتری به عنوان سهمی از GDP می باشد، زیرا کالاهایی که توسط بخش عمومی فراهم شده در بین افراد بیشتری تقسیم می شود.
از طرف دیگر، بعد شراکتی، قیمت مالیاتی هر واحد خدمات دولتی را برای رای دهندگان میانه کاهش می دهد و چون قیمت کاملاً بی کشش نیست، مقدار تقاضا را افزایش می دهد.
مطالعات اخیری که درباره ارتباط بین تغییرات جمعیتی و حجم نسبی دولت صورت گرفته ـ مثل مطالعه بورچردین، فریز و گارزانی (2002م) ـ همانند مطالعات قبلی ارتباط معنی داری را بین این دو پیدا نکرده اند.
به فرایند گسترش حجم دولت از منظر جهانی شدن و باز بودن اقتصادی نیز پرداخته شده است. جهانی شدن اقتصاد با گسترش رشد حجم تجارت کالاها و خدمات نهایی در بین کشورها ، تحرک بین المللی عوامل تولید (سرمایه و کمتر نیروی کار) و تحوّلات تکنولوژیکی همراه است و از طرفی نیز در طی این فرایند اهمیت مرزهای ملّی کم رنگ تر شده و به تعبیر برخی با مرزهای شیشه ای روبرویم و این فرایند که همراه با اموری همانند آزادسازی تجاری و مالی و تعدیلات ساختاری است به نوعی حاکمیت بازار و کم رنگ تر شدن نقش دولت ها را دربردارد و حتّی برخی، حذف دولت های ملی را در طی این فرایند پیش بینی کرده اند. طبق مطالعه انجام گرفته توسط رودریک (1999م) و دیگران بر خلاف تصوّرات و دیدگاه های اولیه، اقتصادهای بازتر دارای دولت های بزرگ تری بوده اند.
طبق مطالعه وی که با مقایسه بین درجه باز بودن اقتصاد که به واسطه شاخص سهم تجارت در GDP (به عنوان شاخصی برای اندازه گیری جهانی شدن اقتصاد) و حجم دولت که به واسطه شاخص مخارج دولت در GDP سنجیده می شود ، نشان داد که یک ارتباط مثبت، قوی و محکم بین باز بودن اقتصاد و اندازه دولت وجود دارد.
وی در توضیح این امر این تئوری را بیان کرد که: «مخارج بالای دولتی در اقتصادهایی که در معرض ریسک بیرونی (خارجی) زیادی واقع شده اند، در واقع نقش کاهنده ریسک را بازی می کند و الزام دولت ها به ارایه بیمه اجتماعی، مهم ترین عامل در افزایش این مخارج است؛ در واقع دولت ها با این عمل سعی در کاهش خطرات ناشی از مواجه شدن با تجارت جهانی را دارند و مخارج بالاتر در واقع غرامتی در راه گسترش تجارت است و می توان گفت چون در این گونه کشورها به نوعی شکست های بازار افزایش یافته است، دولت ها مجبور به دخالت گسترده تر شده اند.
2) نگرش های نهادی
شاید بتوان گفت تئوری های مرسوم اقتصادی، فقط حدود نیمی و یا حتّی کمتر از این حد، بحث رشد مخارج بخش عمومی را توضیح می دهند؛ برای حل نهایی این معما، اقتصاددانان بخش عمومی مدل های جدید نهادی رشد بخش عمومی را مطرح برخلاف تئوری های سنّتی و مرسوم، نگرش های نهادی و سیاسی این گونه فرض می کنند که دولت وسیله ای برای طبقات مختلف گروه های ذی نفع می باشد که هر کدام به نوعی خواهان گسترش توزیع مجدّد درآمد به نفع خودشان می باشند، و این امر نیز به اندازه و قدرت نسبی این گروه ها بستگی دارد. در این نرگش در فرایند پیچیده رقابت سیاسی، ائتلاف های قوی تر، منافع توزیع مجدد درآمد را به دست می آورند و همان طور که ساختار مالکیت سیاسی به طور متقارن دگرگون می گردد، توزیع مجدّد بیشتری اتفاق می افتد و اندازه مخارج دولتی افزایش می یابد؛ اگر چه عوامل زیادی توزیع مجدّد را تحت تأثیر قرار می دهد، قوانین و شیوه هایی که انتخاب جمعی را مشخّص می کنند، بسیار مهمّ می باشند.
در تئوری های نهادی، ایدئولوژی به عنوان یک عامل مهم توضیح دهنده رفتار دولت ها و عامل رشد دولت به حساب می اید. استگلیر(1971م) نقض استواری بر ایدئولوژی را به عنوان توضیح دهنده رفتار دولت، مطرح کرد. وی موضع قوی و شدیدی را علیه اهمیت ایدئولوژی اتخاذ کرد و استدلال نمود که تقریباً تمام رفتار های سیاسی وابسته از لحاظ اقتصادی می توانند به واسطه نفع شخصی اقتصادی توضیح داده شوند؛ ولی وی در این دیدگاه ناموفق بود و در واقع شکست برای اثبات اهمیت ایدئولوژی بود.
متعاقب این مطالعه مقدماتی، مجموعه زیادی از تحلیل های تجربی درباره رای گیری کنگره نشان دادند که عوامل اندازه گیری کننده ایدئولوژی، قدرت مهمی در توضیح رای گیری کنگره دارد.
در واقع می توان گفت آنچه که محققین را قانع کرده ایدئولوژی متغیر مهمّی است، تلاش های بالنسبه ناموفق در زیر سؤال بردن این تئوری بوده است.
در واقع نتیجه مطالعه اصلی کوو روبین(1979م) اثبات این مطلب بود که ایدئولوژی مهم نیست، ولی آنها در این امر ناموفق بودند. پلتزمن[15] نیز بعداً (1985 و 1984م) تلاش خود را به کار بست که نشان دهد ایدئولوژی مهم نیست، ولی او نیز به این نتیجه رسید که ایدئولوژی مهم است، هر چند شاید طبق یافته وی این اهمیت به اندازه آنچه که دیگران بیان کردند، نبود.
طبق گفته کوو روبین[16] مهم ترین تحقیق درباره اهمیت ایدئولوژی و شاید مهم ترین تحلیل اقتصاد عمومی رای گیری کنگره تحقیق پول[17] و روزنتال[18] (1997م) می باشد. این دو در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که ایدئولوژی مهم ترین و تعیین کننده ترین نقش را در همه رای گیری های کنگره در آمریکا داشته است.
طبق گفته کوو روبین[19]، همه تئوری های سیاسی و نهادی این گونه بیان می شود که برخی از گروه ها اصولاً حجم دولت را تحت تأثیر قرار می دهد، و هویت این گروه ها از تئوری به تئوری دیگر متفاوت است. این گروه ها، رای دهندگان بالنسبه کم درآمد در تئوری های ملتزر، ریچارد و پلتزمن، افراد به تازه اجازه رای یافته در تئوری های کنی[20] و هاستد[21]، زنان در تئوری لات[22] و کنی، و رای دهندگان مسن در تئوری های بکر و مولیگان می باشند و چنین تأثیری نیز از هر منبعی که بوده باشد فقط از طریق رای گیری کنگره انتقال می یابد. اصولاً در این تئوری ها توجّه زیادی به گنجاندن سیاست های انتخاباتی و گروه های ذی نفع در انتخابات در بحث افزایش حجم دولت صورت گرفته است.
در یکی دیگر از تئوری های نهادی، افزایش حجم دولت بحث هزینه های مردم مالیات[23] می باشد.
بکر و مولگان (1999م) به طور تجربی نشان داده اند که رابطه مثبتی بین کارآمدی سیستم مالیاتی و حجم دولت وجود دارد. هر اندازه که بار و هزینه های مرده کاهش می یابد حجم دولت افزایش خواهد یافت و برعکس نکته اساسی این است که مالیات ستانی دارای هزینه های بار مرده است و مقدار مالیاتی که یک جامعه خواهان تحمل آن می باشد تابعی از این هزینه است و با کاهش این هزینه حجم دولت کاهش می یابد. طبق دیدگاه آنها سیستم مالیاتی کارآمدتر تأثیر رای دهندگان مالیات ده را نسبت به فشار رقابتی گروه های دریافت کننده سوبسید کاهش می دهد و بنابراین اندازه بودجه دولت افزایش می یابد. به طور کلّی یافته های آنها دلالت بر این دارد که ایجاد مالیات ها از نوعی ارزشی افزوده (VAT) از دهه 1970م در تمام کشورهای OECD به غیر از کشور آمریکا به رشد مخارج دولت کمک نموده است.
یکی دیگر از عوامل رشد بودجه عمومی در ادبیات بحث، رشد دولت در نتیجه فعالیت های رانت جویانه بروکرات های دولتی است . اصولاً بروکرات های دولتی و اتحادیه های کارگری دارای انگیزه فراوانی در انتقال درآمدهای مالیاتی و دولتی به نفع خود می باشند.
نیسکانان[24] (1971م) در تئوری حداکثر کردن بودجه[25] بیان می کند که بروکرات های دولتی به هیچ وجه خواهان ارتقای رفاه عمومی نیستند و فقط رانت جویانی هستند که بودجه های بیشتری را طلب می کنند؛ زیرا اصولاً بروکرات ها به دنبال قدرت[26]، پرداخت های بیشتر[27] و نفوذ و شهرت[28] و مالکیت انحصاری در عرضه خدمات عمومی هستند. در نتیجه به احتمال فراوان، بودجه فراتر از سطح ایده آل رای دهندگان میانه انتخاب خواهد شد. اصولاً بودجه هنگامی گسترش می یابد که بروکرات ها تصویب می شود.
یکی دیگر از عوامل و نیروهای نئونهادی توضیح دهنده رشد نسبی دولت، افزایش درجه تصوّرات غلط مالی است. طبق این دیدگاه مالیات دهندگان به طور منظم بار مالیاتی شان را کمتر از حد برآورد می کنند در حالی که بروکرات های دارای نفع شخصی مخارج دولتی فراتر از سطح مطلوب رای دهندگان میانه را دنبال می کنند. این ایده و تصور غلط مالی در اشکال مختلف زیر تبلور می یابد:
1) پیچیدگی ساختار مالیات
2) ایده و تصوّر غلط نسبت به مالیات بندی بر املاک
3) حساسیت درآمدی ساختار مالیات
4) تصوّر و توهّم غلط بدهی[29]
5) تأثیرات فلای پیپر[30]
(یعنی رای دهندگان به غلط، تصوّر می کنند که کمک های بلاعوض پولی که آنها دریافت می کنند، قیمت مالیاتی آنها را پایین می آورد)[31]
از مطالعات جدید تجربی که با لحاظ هر دو جنبه تئوریها صورت گرفته (البتّه در غالب تئوری های جانب تقاضا و جانب عرضه) می توان به مطالعه کوو روبین (2002م) اشاره کرد. این دو در مطالعه خود در مورد آمریکا در دوره زمانی 1930 تا 1993م نشان دادند که قسمتی از رشد دولت در امریکا به واسطه افزایش قدرت دولت در جمع آوری مالیات بیشتر می باشد.
در یافته های آنها، اصلی ترین عامل رشد دولت، افزایش مشارکت نیروی کار زنان در تولید و به طور هماهنگ افزایش قدرت دولت در جمع آوری مالیات و درآمد زنان می باشد و مشارکت زنان در نیروی کار توضیح دهنده 60 افزایش حجم دولت در آمریکا در این مورد بوده است. ایدئولوژی نیز توضیح دهنده این رشد می باشد، ولی فقط قسمت کوچکی از تأثیر کلّ را می توان پوشاند.
علاوه بر دیدگاه های ارایه شده، تئوری های دیگری نیز از رشد دولت بیان شده است که این تئوری ها از لحاظ تجربی و نظری گسترش زیادی نیافته اند و نیازمند مطالعات بیشترند، از جمله می توان به تئوری های زیر اشاره کرد:
1) تغییر و تحوّل در ترجیحات اجتماعی و ایدئولوژی ها
2) کاهش در داده های اجتماعی از جمله کاهش سرمایه اجتماعی
3) افزایش هزینه های تولید خانوار
4) افزایش هزینه مطالعات
طبق این تئوری ها مخارج دولتی در طول زمان به دلیل این که مصرف کنندگان اولویت و تقدّم را به خدمات ارایه شده توسط بخش عمومی در مقایسه با خدمات ارایه شده توسط بخش خصوصی قایل میشوند رشد می کنند. سطوح پایین تر منابع اجتماعی قیمت مالیاتی رای دهندگان میانه را افزایش می دهد.
مشارکت زنان در نیروی کار به طور زیادی هزینه های خانواری خدماتی را که نوعاً خانوارها تهیه می کنند افزایش می دهد و تخصّص گرایی بیشتر و تقسیم کار هزینه های مبادله و معامله را افزایش می دهد.
اصولاً این تئوری ها با تحوّلات اوضاع اجتماعی اقتصادی و تأثیر این تحوّلات بر تقاضای خدمات دولتی در ارتباط می باشند و این تئوری ها برای اثبات، نیازمند آزمون های تجربی می باشند.
تئوری سیکل های سیاسی و تأثیر آن بر کسری بودجه و افزایش مخارج بخش عمومی
از منظری دیگر نیز به مسأله افزایش حجم دولت در ادبیات اقتصاد سیاسی و اقتصاد بخش عمومی نگریسته شده است و آن هم از نگاه سیکل های سیاسی است و ادبیات گسترده در این باره در اقتصاد سیاسی وجود دارد.
فرض اساسی در این زمینه آن است که دولت ها ابزارهای سیاسی را انتخاب می کنند و از این طریق نتایج سیاسی را تحت تأثیر قرار می دهند که این امر نیز مبتنی بر ملاحظات سیاسی، همانند میل به پیروزی در انتخابات یا ارتقای ایدئولوژی است. دولت ها با انگیزه های سیاسی میل به ایجاد سیکل های سیاسی هم در ابزارها (سیاست های مالی یا پولی) و هم در پیامدها (همانند رشد اقتصاد یا تورّم) دارند.
این تئوری دارای دو بْعد می باشد؛ یکی ازاین ابعاد و فرضیه ها این است که اصولاً سیاست مداران جویای مقام هستند، یعنی سیاست هایی را (از جمله سیاست های اقتصادی) برای بالا بردن شانس انتخاب دوباره خود به کار می گیرند. در مقابل نظریه دیگر این گونه فرض می گیرد که سیاست مداران به شیوه حزبی رفتار می کنند و طبق ایدئولوژی و مرام خود عمل می کنند.
در دهه 1970م این دو مکتب مبتنی بر این فرض سنّتی و مرسوم بودند که دولت ها تأثیر زیادی بر نتایج سیاسی دارند. در مقابل در دهه 1980 و 1990م محقّقان از هر دو مکتب، مدل های انتظارات عقلایی را وارد مدل کردند و این فرض مستلزم محدودیت سیاست گذاران در تأثیرگذاری بر نتایج کلان اقتصادی است؛ بنابراین در حال حاضر این تئوری ها شامل چهار نوع از مدل ها است: مدل های مقام جویانه سنّتی و عقلانی و مدل های حزبی سنّتی و عقلایی.
هر یک از این مدل ها کاربردهای مختلفی را به لحاظ ابزارهای سیاسی و نتایج آن ایجاد می کنند؛ برای مثال مدل های فرصت طلبانه (مقام جویانه) مستلزم کاربرد به جای ابزارهای سیاسی است که بر نتایج سیاسی قبل از انتخابات اثر می گذارد؛ در حالی که مدلهای حزبی تأثیرات سیاسی را بعد از انتخابات برجا می گذارند.
آزمون تجربی این مدل ها نشان داده شده است که اصولاً:
1) مدل های مبتنی بر انتظارات عقلایی بوضوح بهتر از مدل های سنّتی کاربرد دارند.
2) مدل های حزبی بهتر از مدل های فرصت طلبانه (مقام جویانه) عمل می کنند و مدل های فرصت جویانه منحصراً بر ابزارهای سیاسی تأثیر می گذارند و هیچ تأثیری بر پیامدهای سیاسی کلان اقتصادی ندارد.
اصولاً از دیدگاه های سیاسی دولت های بر سر قدرت که کمترین شانس و احتمال را برای انتخاب مجدد خود در دوره بعد می بینند، مستعدترین دولت ها برای ایجاد بدهی عمومی هستند و دولت های بر سر قدرت از درونی کردن هزینه های بدهی جلوگیری می کنند؛ زیرا این هزینه ها توسط حزب مخالف آشکار خواهد شد.
اصولاً دولت های برسرقدرت، برای بالا بردن شانس انتخاب خود در دوره بعد و کسب رضایت توده مردم یا گروهی خاص به افزایش مخارج عمومی در برخی زمینه ها برای جلب رضایت اقشار خاص اقدام می کنند و سیاست هایی را اتّخاذ می کنند که به نوعی رضایت آنها را جلب کنند و این امور اصولاً به افزایش مخارج بخش عمومی منتهی می شود.

کلمات کلیدی :

 پروژه دانشجویی مقاله انرژی در pdf دارای 16 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد پروژه دانشجویی مقاله انرژی در pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی پروژه دانشجویی مقاله انرژی در pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن پروژه دانشجویی مقاله انرژی در pdf :

انرژی

مقدمه

کشور پهناور ایران دارای منابع و ذخایر بزرگ انرژی است. در حال حاضر تعداد 85 میدان نفتی کشف شده در کشور وجود دارد. از لحاظ ذخایر گازی، ایران دومین مقام را در جهان دارد. ذخایر گازی باقیمانده در ایران در حدود 2616 تریلیون متر مکعب می‌باشد. منابع دیگر انرژی مثل ذغال سنگ و … نیز در کشور وجود دارد. با توجه به افزایش مصرف انرژی، محدود بودن منابع طبیعی، حرکت در راستای طرح توسعه پایدار و حفظ محیط زیست بایستی تا حدامکان از هدر رفتن و تلف شدن انرژی جلوگیری شود. برای این منظور بایستی در زمینه استفاده بهینه از منابع انرژی در کشور قدم هایی برداشته شود.

واژه بهینه‌سازی ترجمه کلمه optimization است که در ریاضیات مفهوم خاص خود را دارد و در کشور ما نیز در زمینه های مختلف از جمله انرژی مورد استفاده قرار گرفته ‌است. بهینه‌سازی مصرف انرژی برای یک فرایند می‌تواند به صورت موضعی (Local) و یا بصورت جامع (Global) برای یک سیستم که متشکل از چندین فرایند است، انجام شود. بر اساس تئوری بهینه‌سازی، نتیجه بهینه‌سازی برای چندین فرایند به صورت جداگانه الزاما برابر با نتیجه بهینه‌سازی به صورت جامع نیست و

بنابر تعریف، بهینه‌سازی به صورت جامع می‌تواند در برگیرنده ترکیبی از دو فرایند و یا چندین فرایند باشد. اعمال بهینه‌سازی بصورت جامع نیاز به درک صحیح دینامیک انرژی ‌بری تجهیزات هر یک از فرایندها دارد و به مراتب پیچیده‌تر از به کارگیری روش بهینه سازی موضعی می‌باشد. روشهای کنترل که بر اساس دینامیک انرژی بری و نظارت بر تمامی فرایندها کار می‌کنند و یا تکنولوژیPinch که مبتنی بر اصل کاهش مصرف انرژی از طریق ترکیب فرایندها و یا Process integration است، از جمله روشهای بهینه سازی به صورت جامع هستند .

به غیر از تقسیم‌بندی روشهای بهینه‌سازی به موضعی و جامع، تقسیم‌بندی دیگری نیز وجود دارد که بر اساس هزینه های لازم برای انجام بهینه‌سازی می‌باشد و عبارتند از روشهای با هزینه پایین یا بدون هزینه، روشهای با هزینه متوسط و روشهای با هزینه بالا. از روشهای بدون هزینه می توان به موارد زیر اشاره کرد: انتخاب سوخت و یا حامل انرژی

در این تحقیق کارهایی که می‌تواند در زمینه کاهش مصرف انرژی مفید واقع شود در چند گروه دسته‌بندی شده و در هر مورد مثالهایی که از روشهای گفته‌ شده استفاده کرده‌اند و نتیجه مطلوب گرفته‌اند بیان شده ‌است.

پیشنهادات برای کاهش مصرف انرژی

کارهایی که می‌توان برای کاهش مصرف انرژی پیشنهاد داد به شرح زیر می‌باشند.

1- استفاده از تکنولوژیهای جدید و مواد اولیه بهتر و سازگار با محیط زیست
یکی از مواردی که باعث کاهش مصرف انرژی می شود استفاده از تکنولوژیهای جدید و مواد اولیه با کیفیت بالا می‌باشد. اکثر واحدهایی که در کشور وجود دارند قدیمی بوده و نشتیهای زیادی در قسمتهای مختلف آنها وجود دارد یا راندمان آنها پایین است و بعضی وقتها کیفیت محصولات تولیدی قابل قیاس با مشابه‌های خارجی نیست. لذا بهتر است در مورد صنایع موجود در کشور بررسیهای علمی و دقیق‌تر انجام گیرد تا واحدهایی که انرژی بالایی مصرف می‌کنند شناسایی شوند و در راه تغییر فرایند و کارهای دیگر اقدام شود. از جمله کارهایی که در کشورهای مختلف در این زمینه انجام شده‌است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1-1- استفاده از MDEA (متیل دی اتانل آمین) در صنایع پالایش گاز و شیرین‌سازی آن: در صورت استفاده از این ماده، ظرفیت واحد بالا، انرژی مورد نیاز کم و در نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری را باعث می‌شود. این آمینها می‌توانند تا غلظتهای بالای 50% مورد استفاد قرار گیرند ولی آمینهای خیلی خورنده مثل MEA و DEA حداکثر تا غلظتهای به ترتیب 15 و 30% می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. آمینهای بر پایه MDEA در غلظتهای بالا فعالیت بیشتری برای حذف گازهای اسیدی دارند. بنابراین هر گالن از محلول حجم بالایی از گاز را تصفیه خواهد کرد. همچنین اپراتورها می‌توانند جریان برگشتی را کم کنند و در نتیجه توان

کمتری برای کار پمپها لازم است. همچنین در ریبویلر به خاطر اینکه انرژی کمتری برای شکستن پیوند بین آمین و گاز اسیدی لازم است، انرژی کمتر مصرف می شود. انتخاب پذیری بالای MDEA باعث صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌شود و نیز به علت خاصیت خورندگی کم آن، طول عمر تجهیزات افزایش می‌یابد و هزینه‌های نگهداری نیز کمتر می شود. برای مثال واحدی را در نظر بگیرید که از حلال MDEA برای تصفیه MM scfd 60 گاز طبیعی و حذف سولفید هیدروژن تا کمتر از ppm 4 استفاده می‌کند. در این حالت 9 میلیون Btu بر ساعت انرژی مصرف می شود. اگر از DEA استفاده شود برای تصفیه MM scfd 45 مقدار انرژی مصرفی 16 میلیون Btu بر ساعت خواهد بود. مشاهده می شود که در استفاده از MDEA، 33% گاز بیشتر با 56% انرژی کمتر تصفیه می‌شود و در صورت تبدیل واحد از DEA به MDEA، ظرفیت واحد از 75 به 90 افزایش می‌یابد. خوشبختانه در پالایشگاه گاز در عسلویه نیز از این ماده استفاده می‌شود.

1-2- استفاده از لامپهای گوگردی: که در محیطهای شهری و هم صنعتی کاربرد خوبی دارند و از لامپهای فلورسنت روشنایی بیشتر و بازده بیشتری دارند. از جمله ایرادهای این محصولات، سمی بودن ترکیبات گوگرد در اثر شکستن و آلوده کردن محیط زیست است. بنابراین آنها در یک محفظه شیشه‌ای محکم تعبیه شده‌اند .

1-3- استفاه از شیشه‌های دوجداره، پنجره‌های PVC و عایق کردن درز پنجره‌ها: عامل اتلاف گرما و سرما در منازل در زمستان و تابستان پنجره‌ها هستند که محل تعبیه، تعداد و نوع آن مهم است. در این زمینه مدل‌سازیهای کامپیوتری و شبیه‌سازیهایی انجام شده‌است. جدیدترین این تحقیقات، تکنولوژی DOE-2.1E است که مفیدترین شبیه‌سازی بوده است.
در این زمینه همچنین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

استفاده از میکرو ویو برای گرم کردن مواد شیمیایی که علاوه بر کاهش مصرف انرژی، سازگار با محیط زیست نیز می‌باشد .
تولید اتیلن گلیکول و پروپیلن گلیکول به روشی که حداقل انرژی را مصرف می کند. با استفاده از این روش 32 تریلیون بی‌تی‌یو انرژی صرفه‌جویی می‌شود.

2- بالا نگه داشتن قیمت انرژی

اگر انرژی که افراد و صنایع مختلف استفاده می‌کنند قیمت بالایی داشته ‌باشد، در مصرف آن دقت خواهد شد. برای این منظور می‌توان بنزین را که مصرف زیادی در کشور دارد و تقریبا به اندازه کشور چین (که چندین برابر کشور ما جمعیت دارد) مصرف می‌شود به دو قیمت فروخت (تا حد معقولی با قیمت مناسب و بعد از آن با قیمت گرانتر) یا برای وسایل نقلیه عمومی با قیمت ارزانتر در مقایسه با وسایل نقلیه شخصی، تا مردم تشویق شوند از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند. البته این هم مستلزم این است که ناوگان حمل و نقل شهری و جاده‌ای منظم کار کنند. در مصرف آب، برق و گاز منازل نیز می‌توان برای مصارف مختلف قیمتهای مختلفی در نظر گرفت و افرادی را که کم مصرف می‌کنند تشویق و واحدها و افرادی را که ار حد معقول خیلی بیشتر مصرف می‌کنند جریمه کرد.

3- استفاده بهینه از مواد و بازیابی آنها در صنایع مختلف
در بیشتر صنایع کشور به خاطر ناقص انجام گرفتن واکنشها، قدیمی بودن دستگاهها، تکنولوژیهای قدیمی و تخصصی نبودن مسئولیتها مواد با ارزش زیادی در پسابهای واحدها وارد شده و دور ریخته می‌شوند. در این زمینه هم می‌توان با انجام تحقیقات لازم اقدام به بازیابی این مواد کرد. از کارهای انجام گرفته در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
2-1- بازیابی فلزات با ارزش از کاتالیزورهای مستعمل: سالیانه مقدار زیادی از کاتالیزورهای مورد استفاده در صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی‌ها به صورت مستعمل انبار می‌شوند که دارای فلزات با ارزشی همچون پلاتین، کبالت، مولیبدن و … می‌باشند. این فلزات قابل بازیابی بوده و بازیافت آنها از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه است و با احداث واحدی می‌توان این کار را انجام داد. در کشورهای مختلف شرکتهایی وجود دارند که به این کار مشغول هستند.
2-2- بازیابی و استفاده مجدد متانول مصرفی: سالانه حدود 198 میلیون کیلوگرم متانول سمی در آمریکا تولید می شود. برای مثال در واحد خالص‌سازی پروکسید هیدروژن FMC توانسته‌اند با استفاده از روش تقطیر بخار تا 90% متانول را از پساب بازیابی کنند. استفاده از این روش باعث کاهش تولید پسابهای حاوی متانول در حدود 2/2 میلیون پوند بر سال با کاهش مصرف انرژی در حدود 2/19 بیلیون Btu بر سال شده‌ است. بعلاوه این سیستم باعث شده است تا شرکت FMC در هزینه عملیاتی سالیانه‌اش 5/1 میلیون دلار صرفه‌جویی کند. شواهد نشان می دهد که در جاهای دیگر نیز می خواهند از این تکنولوژی استفاده کنند.
2-3- مصرف بهینه مواد اولیه در صنایع کاغذسازی: معمولا برای ساخت یک تن کاغذ حدود 2 تا 5/3 تن درخت یا چوب مرغوب لازم است. صنایع کاغذسازی در جهان پنجمین مصرف کنده صنعتی انرژی هستند. آب نقش مهمی در صنایع کاغذسازی دارد و بطور عمده‌ای آب در این صنعت مصرف می‌شود که خود باعث آلودگی آب و هوا می شود. به همین دلیل تولید کنندگان کاغذ در فکر راهی برای کاستن از انرژی مورد استفاد و آلودگی کمتر هستند.

4- بهینه‌سازی و مدل کردن واحدهای صنعتی و افزودن تجهیزات اضافی
در این زمینه می‌توان با انجام تغییراتی در واحد و یا اضافه کردن تجهیزاتی و یا انجام کارهایی مثل شبیه‌سازی، مدل‌سازی و کنترل واحدها در مصرف کمتر انرژی، کیفیت بالای محصولات و حداقل کردن هزینه‌ها قدم برداشت. در اغلب واحدهای شیمیایی که واکنشهای شیمیایی صورت می‌گیرد برای بهینه کردن انرژی باید سعی شود که واکنشها تا حد امکان در جهت کامل شدن پیش بروند و از دیگر پارامترها هم مدیریت انرژی است که با مشاهدات و کنترلهای خود می‌تواند فرایندهای پیچیده صنعتی را در جهت بهینه شدن پیش ببرد (مثل انتخاب سیستم، پارامترهای فرایند که باید نشان داده شوند، تجهیزات اندازه‌گیری که باید استفاده شوند و … ). پارامترهای دیگری مثل برنامه کمکهای مالی دولت از دیگر راهکارهای بهینه‌سازی انرژی است. یک اصل کلی برای بهتر شدن کنترل فرایندها این است که کیفیت باید بهتر شود. در 30 سال گذشته به دلیل تمهیداتی که در زمینه محیط زیست و همچنین بازدهی انرژی صورت گرفته، تقریبا مصرف انرژی نصف شده است. در زیر به چند مورد از کارهای انجام شده در این زمینه اشاره می‌شود:

3-1- بهینه‌سازی مصرف انرژی در برجهای تقطیر: در صنعت نفت، برج تقطیر یا واحد تقطیر یکی از کلیدی‌ترین واحدهای مصرف کننده انرژی است که به وسیله شبیه‌سازیها و مدلهای کامپیوتری می‌توان مصرف انرژی را در این بخش به حالت بهینه درآورد. امروزه کاهش مصرف انرژی در عملیات تقطیر در کاهش قیمت تمام شده محصولات بیشتر موثر است. با توجه به روشهای مختلف موجود می‌توان کلیه فعالیتها در این رابطه را به سه گروه تقسیم‌بندی کرد.

الف- روشهایی که سرمایه مورد نیاز آنها کم است: مثل جریان برگشتی به برج، محل ورودی خوراک، بهبود در تعمیرات و روشهای تعمیراتی، فشار داخل برج (فشار عامل مهمی است که با توجه به دمای آب خنک کننده در دسترس جهت میعان بخارات بالاسری انتخاب می‌گردد. عملیات تقطیر در فشارهای پایین مطلوبتر است. پس در فصل زمستان و فصل بارانی بعلت کاهش دمای محیط و افت دمای برج آب خنک کننده می‌توان فشار برج را کاهش داد).

ب- روشهای با سرمایه‌گذاری متوسط: مثل استفاده از روشهای بازیافت اتلاف حرارتی، عایق کاری، جابجایی سینی‌ها با تجهیزات موثر مشابه ( آکنده های با کارایی بیشتر، با ارتفاع معادل کمتر و افت فشار کمتر).

ج- روشهای با سرمایه‌گذاری بالا: این روشها منجر به بازیافت انرژی زیادتری نسبت به دو مرحله قبل می‌شوند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. بهینه‌سازی یا تعویض سیستم کنترل و ابزار دقیق، میعان دو مرحله‌ای در بخش بالا سری ( در این روش مرحله اول جهت حصول به میعان کافی برای جریان برگردان انجام می‌گیرد و مرحله دوم جهت خنک کردن و استصال محصول کافی مورد استفاده واقع می‌شود).

3-2- اضافه کردن تجهیزاتی برای برای بازیابی انرژی: در بیشتر صنایع می‌توان با افزودن تجهیزاتی انرژی قابل ملاحظه‌ای را بازیابی کرد که از جمله‌ آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
3-2-1- استفاده از توربو اسکرابرها در خروجی دودکشهای صنعتی: این دستگاه به طور همزمان ذرات ریز را می‌گیرد، گاز SO2 را جذب می‌کند و حرارت گازهای خروجی را بازیابی می‌کند. این سیستم شامل فیلتری است که در حین عمل احتراق که گازها به همراه دود در حال خارج شدن از دودکش هستند SO2 را جذب می‌کند و گرمای آن را هم از طریق سنسورهای گیرنده حساس گرما به قسمتهای دیگر دستگاه که نیاز به انرژی گرمایی دارند، می‌رساند .
3-2-2- استفاده از تکنولوژی HBT (Hydro Ball Technics) برای مبدلهای لوله-پوسته: در مبدلهای لوله-پوسته، در قسمتهای مختلف خواه ناخواه مقداری انرژی گرمایی به هدر می‌رود. تحقیقات نشان داده است که هرچه ضخامت لوله‌ها بیشتر و درصد مکش هم بیشتر شود گرمای بیشتری در این واحدها به هدر می‌رود. پس هم باید روی طراحی و هم استحکام و دوام این قسمتها برای بهینه‌سازی انرژی دقت بالایی منظور شود. یکی دیگر از موارد، رسوب ناخالصیها درون لوله‌هاست که این خود سرعت انتقال گرما را کاهش می‌دهد و ما مجبور هستیم انرژی بیشتری مصرف کرده و بازدهی کمتری داشته باشیم. در این موارد هم اتلاف توان بیشتری داریم و هم زمان برای واکنش شیمیایی و عملیات زیادتر از حد معمول می‌شود. در تکنولوژی HBT توپهای اسفنجی در درون لوله‌های کندانسور نصب می‌شود تا ناخالصیهای سیال در حال گردش را بگیرد و حکم یک فیلتر را دارد و از ته نشین شدن و رسوب این مواد در بدنه داخلی لوله جلوگیری می‌کند و بنابراین ریت حرارتی خوبی داریم و از هدر رفتن انرژی جلوگیری می شود. این مواد براحتی قابل جداسازی هستند و نصب و برداشتن آنها هم کار سختی نیست. از مزایای این تکنولوژی می‌توان به این موارد اشاره کرد: درصد بیشتر تبدیل انرژی، بازده بیشتر تجهیرات عمل کننده، جلوگیری از خوردگی لوله‌های کندانسور، امکان ساختن کندانسورهایی با لوله هایی طویلتر در جریانهای شیمیایی.
ضمناً این سیستم با کنترل PLC-GSM کار می‌کند. در حین عملیات هیچ دستگاهی از کار نمی‌افتد. به هیچ پمپی نیاز نیست و کمبود آب برای فرایند حس نمی شود .
3-2-3- بازیابی حرارت از گازهای حاصل از دودکشها: برای این منظور یک روش استفاده از مبدلهای حرارتی است. این مبدلها مستقیما در داخل دودکش بویلر قرار داده می‌شوند و از انرژی حرارتی گازهای حاصل از احتراق برای گرم کردن آب ورودی بویلر استفاده می‌کنند و دمای آنرا از 180 درجه فارنهایت به 298 درجه می‌رسانند و دوباره وارد ریبویلر می‌کنند. شکل (1) انرژی بازیابی شده و صرفه‌جویی در مصرف سالیانه سوخت را نشان می‌دهد. شکل (2) شمای کلی بویلر دارای قسمت بازیابی حرارت از گازهای دودکش را نشان می دهد. مبدل حرارتی در این حالت economizer گفته می‌شود. برای نصب اینها، لوله‌کشی، شیرها و تجهیزات کنترلی لازم است. economizer یک مبدل حرارتی گاز به مایع است .

شکل 1- انرژی بازیابی شده و صرفه‌جویی در مصرف سالیانه سوخت بر حسب بخار تولیدی

شکل 2-کلی بویلر دارای قسمت بازیابی حرارت از گازهای دودکش

5- استفاده از انرژیهای نو و تجدید‌پذیر
در این زمینه کارهای زیادی می‌توان انجام داد که نیازمند این است تا مشخصات جغرافیایی مناطق مختلف از لحاظ مقدار تابش خورشید، بادهای منطقه و … به خوبی تعیین شود و بر اساس آنها تصمیمات لازم اتخاذ شود. در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از انرژی خورشیدی مثل سلول خورشیدی، انرژی باد مثل توربینهای بادی و مزارع بادی (که در این مزارع هزاران آسیاب بادی قرار دارد و پره‌های آنها در برابر باد به چرخش در می‌آیند. از چرخش هزاران پره، انرژی زیادی تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.)، انرژی آب مثل نیروگاههای برق آبی، انرژی هسته‌ای، انرژی هیدروژنی، انرژی پتانسیل گیاهی، انرژی گرمایی زمین (اخیرا در منطقه مشکین‌شهر اردبیل از این انرژی استفاده می‌شود)، بیو مس و بیوگاز ( محصولات و ضایعات کشاورزی، فاضلاب کشاورزی، ضایعات جامد، فاضلابها و فضولات دامی) .

6- یافتن کاربردهای جدید برای موادی که فعلا کاربرد خاصی ندارند
در کشور ما مواد اولیه زیادی وجود دارند که فعلا برای آنها کاربرد خاصی وجود ندارد که می‌توان در این زمینه کارهایی انجام داد یا موادی که به صورت ناخواسته در کارخانجات مختلف تولید می‌شوند، می‌توان برای آنها کاربردی پیدا کرد. برای مثال، میزان تولید گوگرد در کشور ما در حال حاضر بیش از یک میلیون تن در سال می باشد که حدود یک میلیون تن در سال مربوط به پالایشگاههای نفت می باشد. هم چنین در پالایشگاههای گاز مثل بیدبلند، خانگیران و کنگان و در مجتمع های پتروشیمی مثل پتروشیمی رازی نیز گوگرد تولید می‌شود. گوگرد کاربردهای زیادی دارد که بطور خلاصه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

گوگرد در تهیه اسیدسولفوریک، کاغذسازی، دی سولفید کربن، ولکانیزاسیون لاستیک، شوینده ها، رنگ و مواد شیمیایی، داروها، مواد منفجره، حشره کشها، بهبود کیفیت خاک، قارچ کشها، کودهای شیمیایی، فیلمهای فتوگرافی، درزگیر سیمان، بعنوان اتصال دهنده و بسط دهنده آسفالت در آسفالت کردن جاده‌ها، بتن، کف، اولوم و … کاربرد دارد . با توجه به کاربردهای گوگرد و حجم زیاد تولیدی و ارزان بودن قیمت آن بایستی قدمهایی در جهت استفاده از این ماده برداشته شود.

7- بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمانها
در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پوشش ساختمانها: پوشش ساختمان شامل تمام قسمتهایی است که درون ساختمان را از محیط بیرون جدا می‌کند و شامل پنجره‌ها، دیوارها، فونداسیون (پی)، مصالح زیرین، سقف، بام و عایق کاری می‌باشد، که در این زمینه می‌توان به استفاده از شیشه‌های دوجداره، پنجره‌های PVC، استفاده از درزگیرها و … اشاره کرد.

سرمایش و گرمایش فضای ساختمان: سرمایش و گرمایش فضای ساختمان بهره‌ور از نظر انرژی در ساختمانها با استفاده از کنترلهای اتوماتیک، تهویه، سیستمهای لوله‌کشی بهبود یافته و فن‌آوریهای پیشرفته حاصل می‌شود.
گرمایش آب در فضای ساختمان: گرمایش بهره‌ور از نظر انرژی آب به همراه وسایل بهره‌وری (مصرف) آب باعث صرفه‌جویی در مصرف آب، انرژی و پول می‌شود.
روشنایی ساختمان: لامپهای گوگردی، لامپهای روشنایی فلورسنت فشرده و سایر فن‌آوریهای روشنایی کارآمد و بهره‌ور در انرژی و پول صرفه‌جویی می‌نمایند.
لوازم خانگی: گزینه‌های بهره‌ور انرژی برای ماشینهای لباسشویی و خشک‌کنها، یخچالها، فریزرها، ظرفشویی اجاقها و فرهای خوراک‌پزی، بخاریها بسیار سودمند خواهد بود .

کلمات کلیدی :